Δημοτικό Θέατρο Αθηνών

Στις 22 Δεκεμ­βρί­ου του 1857, ο βασι­λιάς Όθω­νας έβα­ζε με κάθε επι­ση­μό­τη­τα τον θεμέ­λιο λίθο για την ανέ­γερ­ση του πρώ­του Εθνι­κού Θεά­τρου της Αθή­νας. Η μελέ­τη ήταν του Γάλ­λου αρχι­τέ­κτο­να Boulanger και ολο­κλη­ρώ­θη­κε μετά από ενέρ­γειες του Γρη­γό­ρη Καμπού­ρο­γλου και του τρα­πε­ζί­τη Δημη­τριά­δη.

Είχε προη­γη­θεί βασι­λι­κό διά­ταγ­μα με το οποίο ορι­ζό­ταν επι­τρο­πή «δια την εκλο­γήν του χώρου» και τελι­κά επε­λέ­γη η τότε λεγό­με­νη Πλα­τεία του Λαού, δηλα­δή η σημε­ρι­νή πλα­τεία Κοτζιά. Όμως, ο γραμ­μα­τέ­ας του Όθω­να, Βέτλαντ, για προ­σω­πι­κούς του λόγους «μπλο­κά­ρι­σε» το έργο και εξα­φά­νι­σε τα σχέ­δια. Έστει­λε μάλι­στα και την αστυ­νο­μία να στα­μα­τή­σει τις πρώ­τες εργα­σί­ες με τη δικαιο­λο­γία ότι το έργο στε­ρού­νταν αρχι­τε­κτο­νι­κών σχεδίων.

Τρία χρό­νια αργό­τε­ρα, ο δήμαρ­χος Γεώρ­γιος Σκού­φος πρό­τει­νε την κατα­σκευή Δημο­τι­κού Θεά­τρου, αλλά τα ταμεία κρά­τους και δήμου ήταν άδεια.

Μετά από την έξω­ση του Όθω­να, η πλα­τεία Λου­δο­βί­κου μετο­νο­μά­ζε­ται σε πλα­τεία Νέου Θεά­τρου, παρά το γεγο­νός ότι το κτή­ριο δεν υπήρ­χε ακό­μη ούτε σε αρχι­τε­κτο­νι­κό σχέδιο!

 Το 1873, ο τότε δήμαρ­χος Πανα­γής Κυρια­κός θεμε­λιώ­νει για δεύ­τε­ρη φορά το Θέα­τρο της Αθή­νας. Αυτή τη φορά τα σχέ­δια ήταν του διά­ση­μου αρχι­τέ­κτο­να Ερνέ­στου Τσί­λερ. Τα χρή­μα­τα θα τα έβα­ζε Μετο­χι­κή Εται­ρεία εύπο­ρων Αθη­ναί­ων και το ποσό που είχε προ­βλε­φθεί ήταν 550 χιλιά­δες δραχ­μές. Οι εργα­σί­ες στα­μά­τη­σαν σχε­δόν ένα χρό­νο μετά, λόγω υπέρ­βα­σης του προ­ϋ­πο­λο­γι­σμού. Μέχρι τότε είχαν δαπα­νη­θεί 300 χιλιά­δες δραχ­μές μόνο για τα θεμέ­λια και μέρος του πρώ­του ορό­φου. Η υπέρ­βα­ση του προ­ϋ­πο­λο­γι­σμού και τα Λαυ­ρε­ω­τι­κά απο­θάρ­ρυ­ναν τα μέλη της Μετο­χι­κής Εται­ρεί­ας, οδη­γώ­ντας πολ­λά μέλη της σε παραίτηση.

Ο Ανδρέ­ας Συγ­γρός «ευερ­γε­τεί» το θέα­τρο και κυρί­ως την τρά­πε­ζά του.

Χρειά­στη­κε να περι­μέ­νουν 32 χρό­νια οι Αθη­ναί­οι μέχρι να χρη­μα­το­δο­τή­σει την ανέ­γερ­ση του θεά­τρου ο Ανδρέ­ας Συγ­γρός. Είχε προη­γη­θεί η διά­λυ­ση της Μετο­χι­κής Εται­ρεί­ας και ο δήμος παίρ­νο­ντας δάνειο από την Εθνι­κή Τρά­πε­ζα, διέ­θε­σε το ποσό των 143.364,06 δραχ­μών για την αγο­ρά του ημι­τε­λούς κτη­ρί­ου και την απο­ζη­μί­ω­ση των μετό­χων. Γι’ αυτό και πολ­λοί το απο­κα­λού­σαν «Θέα­τρο Συγ­γρού». Τα σχέ­δια ήταν πάλι του Τσί­λερ που είχε προ­βλέ­ψει χωρη­τι­κό­τη­τα χιλί­ων θέσε­ων, αλλά κεντρι­κή σκη­νή μόλις 12,50 μέτρων. Μια σημα­ντι­κή έλλει­ψη ήταν ότι δεν υπήρ­χαν καμα­ρί­νια για τους ηθο­ποιούς. Η απαί­τη­ση του Συγ­γρού ήταν να αντι­κα­τα­στα­θούν χώροι του κτη­ρί­ου με μικρο­μά­γα­ζα και γρα­φεία για να τα εκμε­ταλ­λεύ­ε­ται επί μια 25ετία. Σε έναν όρο­φο μάλι­στα ο Συγ­γρός εγκα­τέ­στη­σε και την Τρά­πε­ζά του. «Θύμα» των παρεμ­βά­σε­ων αυτών ήταν η σκη­νή που μίκρυ­νε κατά πολύ και οι βοη­θη­τι­κοί χώροι. Για πολ­λούς Αθη­ναί­ους πάντως που ταξί­δευαν συχνά στο εξω­τε­ρι­κό, χαρα­κτη­ρι­στι­κό του Θεά­τρου ήταν «η μονα­δι­κή εις τον κόσμον γυμνό­τη­τά του». Ακό­μη και ο Τσί­λερ στα απο­μνη­μο­νεύ­μα­τά του έγρα­φε ότι «ο κύριος Συγ­γρός είχε την παρα­ξε­νιά να τα αφή­νει όλα μισο­τε­λειω­μέ­να» και ότι «η συνερ­γα­σία μαζί του δεν ήταν καθό­λου εύκολη».

Τα εγκαί­νια. 1888

Το ημι­τε­λές θέα­τρο, που είχε κατα­ντή­σει «γιο­φύ­ρι της Άρτας», εγκαι­νιά­στη­κε τον Οκτώ­βριο του 1888 από τον βασι­λιά Γεώρ­γιο Α’, επ’ ευκαι­ρία των 25 χρό­νων βασι­λεί­ας του. Η αυλαία στο «καλ­λί­τε­ρον θέα­τρον της Ευρώ­πης» όπως έγρα­φε ο Τύπος της επο­χής, άνοι­ξε με το μελό­δρα­μα «Minion» από τον γαλ­λι­κό θία­σο «Lasalle – Charlet». Στην παρά­στα­ση «Αντι­γό­νη» που παρα­βρέ­θη­κε πάλι ο βασι­λιάς, τα κεί­με­να των ηθο­ποιών ήταν στα αρχαία. Αυτό όμως είχε ως απο­τέ­λε­σμα, οι περισ­σό­τε­ρες θεα­τές να απο­κοι­μη­θούν στα καθί­σμα­τά τους, επει­δή δεν κατα­λά­βαι­ναν λέξη …απ΄ ό,τι ήθε­λε να πει ο ποιητής.

. Ο βασι­λιάς ροχά­λι­ζε στην παράσταση

Πρώ­τος και καλύ­τε­ρος ο υψη­λός καλε­σμέ­νος Γεώρ­γιος που ενο­χλού­σε την παρά­στα­ση με το ροχα­λη­τό του. Τις επό­με­νες ημέ­ρες η φαρ­μα­κε­ρή πένα του Σου­ρή που είχε παρευ­ρε­θεί στην παρά­στα­ση, έγραφε:

«Και προς το μέρος έστρε­ψα του Μεγα­λειο­τά­του και ο βασι­λεύς ενύ­στα­ζε με όλα τα σωστά του, τον γλυ­κο­να­νού­ρι­ζε εκεί­νο το τρο­πά­ρι και μες το θεω­ρείο εμπή­κε να τον πάρει».

Από τη σκη­νή του Δημο­τι­κού Θεά­τρου με την αξε­πέ­ρα­στη ακου­στι­κή παρέ­λα­σαν μεγά­λα ονό­μα­τα της επο­χής, όπως η Σάρα Μπερ­νάρ, ο Μου­νέ Σου­λή, ο Νοβέλ­λι και η Ελε­ο­νώ­ρα Ντού­ζε. Ιστο­ρι­κός ιμπρε­σά­ριος για 15 χρό­νια υπήρ­ξε ο Από­στο­λος Κοντα­ρά­τος, μετέ­πει­τα θεα­τρι­κός επι­χει­ρη­μα­τί­ας. Η σκη­νή άλλο­τε λυρι­κή και άλλο­τε δρα­μα­τι­κή, φιλο­ξε­νού­σε πρό­ζες, όπε­ρες, οπε­ρέ­τες, περιο­δεύ­ο­ντες θιά­σους και φιλαν­θρω­πι­κές εκδη­λώ­σεις. Από το 1906, κάθε Κυρια­κή της Απο­κριάς δίνο­νταν εκεί και ο μεγά­λος χορός των δημο­σιο­γρά­φων. Το μεγα­λο­πρε­πές Θέα­τρο ήταν ο λόγος που γύρω από αυτό άνοι­ξαν στην περιο­χή γρα­φεία συμ­βο­λαιο­γρά­φων, εμπο­ρι­κά κατα­στή­μα­τα, καφε­νεία μου­σι­κών και μελο­δρα­μα­τι­κών ηθο­ποιών και το Εργα­τι­κό Κέντρο.

Κατα­φύ­γιο προ­σφύ­γων από τη Μικρασία

Μετά από τα εγκαί­νια του Εθνι­κού Θεά­τρου το 1901 στην οδό Αγί­ου Κων­στα­ντί­νου, ο δήμαρ­χος Σπύ­ρος Μερ­κού­ρης προ­σπά­θη­σε να ανα­βαθ­μί­σει το Θέα­τρο. Μέχρι το 1906 έγι­ναν κάποιες επι­σκευ­ές, αλλά ο Τσί­λερ έλε­γε ότι το κτή­ριο παρέ­με­νε ημι­τε­λές. Κατά τον αρχι­τέ­κτο­να είχε ξεπε­ρα­σμέ­νη τεχνο­λο­γία σκη­νής, έλλει­ψη κεντρι­κής θέρ­μαν­σης και εξα­ε­ρι­σμού και «μίζε­ρη» κεντρι­κή είσο­δο. Η κακή φύλα­ξη του κτη­ρί­ου επέ­τρε­ψε επί­σης να γίνο­νται συχνά κλο­πές ακό­μη και από βασι­κά εξαρ­τή­μα­τα της σκη­νής. Μετά τη μικρα­σια­τι­κή κατα­στρο­φή, με από­φα­ση του Υπουρ­γεί­ου Περι­θάλ­ψε­ως οι πόρ­τες του Θεά­τρου άνοι­ξαν για να στε­γα­στούν εκεί προ­σω­ρι­νά 150 οικο­γέ­νειες προ­σφύ­γων. Ο τότε δήμαρ­χος Σπύ­ρος Πάτσης αντέ­δρα­σε ανεπιτυχώς.

Σε κάθε ένα από τα 81 θεω­ρεία της πρώ­της, δεύ­τε­ρης και τρί­της σει­ράς ζού­σε και μια οικο­γέ­νεια που κοι­μό­ταν, μαγεί­ρευε και άπλω­νε τη μπου­γά­δα της.

Όπως ήταν φυσι­κό, οι πρώ­τες ζημιές από τους κατα­τρεγ­μέ­νους πρό­σφυ­γες δεν άργη­σαν να συμ­βούν. Για να κατα­φέ­ρουν να ζεστα­θούν τον κρύο χει­μώ­να του 1922 – 1923, οι Μικρα­σιά­τες άνα­βαν φου­φού­δες στις οποί­ες έκαι­γαν μεγά­λο μέρος των σκη­νι­κών και των επίπλων.

Το 1927, ο δήμαρ­χος Σπύ­ρος Πάτσης προ­σπά­θη­σε να ανα­και­νί­σει το «πλη­γω­μέ­νο» θέα­τρο της Αθήνας.

Το δημο­τι­κό Θέα­τρο λίγο πριν κατε­δα­φι­στεί. Προς τιμή του Κοτζιά που το κατε­δά­φι­σε δόθη­κε το όνο­μα του στην πλα­τεία… Παραγ­γέλ­θη­καν 1.200 μέτρα βελού­δο προ­κει­μέ­νου να ντυ­θούν τα σχι­σμέ­να καθί­σμα­τα, ξυλεία και κρύ­σταλ­λα. Δύο χρό­νια αργό­τε­ρα όμως, οι εργα­σί­ες στα­μά­τη­σαν για πολι­τι­κούς λόγους. Όταν ανέ­λα­βε πάλι δήμαρ­χος ο Σπύ­ρος Μερ­κού­ρης δεν είχε την εύνοια της κυβέρ­νη­σης Βενι­ζέ­λου και έτσι όλα τα ακρι­βά υλι­κά που είχαν αγο­ρα­στεί «έκα­ναν φτε­ρά» από τους κλέ­φτες που μπαι­νό­βγαι­ναν ανε­νό­χλη­τοι στο κλει­στό και εγκα­τα­λε­λειμ­μέ­νο Θέατρο.

Η κατε­δά­φι­ση ήταν «έργο» του Κοτζιά. Μετά έδω­σαν στην πλα­τεία το όνο­μά του

Το θέα­τρο έμει­νε κλει­στό ακό­μη και όταν ανέ­λα­βε καθή­κο­ντα δημάρ­χου ο Κων­στα­ντί­νος Κοτζιάς (1934–36), που φέρε­ται να ήταν ο πρώ­τος που είχε την ιδέα της κατε­δά­φι­σης. Φήμες της επο­χής ανα­φέ­ρουν ότι η κακή κατά­στα­ση του Θεά­τρου ενο­χλού­σε τον τότε διοι­κη­τή της Εθνι­κής Τρά­πε­ζας Ιωάν­νη Δρο­σό­που­λο που είχε το γρα­φείο του ακρι­βώς απέ­να­ντι, στην οδό Αιό­λου. Γι’ αυτό ήθε­λε να εξα­φα­νι­στεί από την περιο­χή. Την πρό­τα­ση υπο­στή­ρι­ξε θερ­μά και ο Αργύ­ρης Δημη­τρα­κό­που­λος, τότε πρό­ε­δρος του Τεχνι­κού Επι­με­λη­τη­ρί­ου και καθη­γη­τής Πολε­ο­δο­μί­ας του ΕΜΠ. Η εισή­γη­σή του στο δημο­τι­κό συμ­βού­λιο στις 16 Μαΐ­ου του 1939, σήμα­νε την αρχή του τέλους για το Δημο­τι­κό Θέα­τρο. Στις 28 Ιου­νί­ου του 1940 ο Κοτζιάς, από την θέση πλέ­ον του υπουρ­γού Διοι­κή­σε­ως Πρω­τευού­σης, έδω­σε την εντο­λή να ξεκι­νή­σουν οι εργα­σί­ες κατε­δά­φι­σης. Το άτυ­χο Δημο­τι­κό Θέα­τρο «έπε­σε» και στη θέση του στή­θη­κε αργό­τε­ρα μια προ­το­μή του «αρχι­τέ­κτο­να» της κατε­δά­φι­σης του. Μάλι­στα προς τιμή του δόθη­κε το όνο­μα του στην πλα­τεία. «Πλα­τεία Κοτζιά».…

- Δια­φή­μι­ση -

- Δια­φή­μι­ση -

- Δια­φή­μι­ση -