ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Η νοσο­κο­μεια­κή «πολι­τεία» ανα­πτύσ­σε­ται σε ένα ολό­κλη­ρο οικο­δο­μι­κό τετρά­γω­νο στις παρυ­φές του Κολω­να­κί­ου, που κατα­λαμ­βά­νει σχε­δόν 30 στρέμ­μα­τα και προ­έ­κυ­ψε από δια­δο­χι­κές δωρε­ές της πανί­σχυ­ρης Μονής Πετρά­κη, οι οποί­ες κάλυ­ψαν μεγά­λες κοι­νω­νι­κές ανά­γκες αλλά είχαν και το ενδια­φέ­ρον παρα­σκή­νιό τους, καθώς εξυ­πη­ρε­τού­σαν τα γενι­κό­τε­ρα «επεν­δυ­τι­κά» συμ­φέ­ρο­ντά της στην περι­ζή­τη­τη περιοχή.

Οι εκτά­σεις της μονής έφθα­ναν ώς την πλα­τεία Φιλι­κής Εται­ρεί­ας, όπως είναι το επί­ση­μο όνο­μα της πλα­τεί­ας Κολω­να­κί­ου, καλύ­πτο­ντας ολό­κλη­ρη την έκτα­ση από τη σημε­ρι­νή οδό Μαρα­σλή ώς τη Σκου­φά, που μέχρι τα τέλη του 19ου αιώ­να ήταν περι­βό­λια, στά­νες και νταμάρια.

Εντά­χθη­κε στο σχέ­διο με δόσεις από 1871 ώς το 1904, όλως… τυχαί­ως έπει­τα από σημα­ντι­κές δωρε­ές για τις ανά­γκες του Μαρα­σλεί­ου και του νοσο­κο­μεί­ου, ενώ πολύ γρή­γο­ρα πωλή­θη­κε σε ισχυ­ρά πολι­τι­κά και οικο­νο­μι­κά «τζά­κια».

Με τις παρα­χω­ρή­σεις ξεπε­ρά­στη­κε και το φυσι­κό εμπό­διο του ρέμα­τος που ξεκι­νού­σε από τη βορειο­α­να­το­λι­κή πλευ­ρά του Λυκα­βητ­τού και κατέ­λη­γε στη σημε­ρι­νή λεω­φό­ρο Βασ. Κωνσταντίνου.

Είναι η σημε­ρι­νή οδό Αρι­στο­δή­μου, η οποία προ­βλε­πό­ταν να φτά­νει ώς τη Βασ. Σοφί­ας αλλά σε κάποιες από τις αλλα­γές του σχε­δί­ου πόλης στα­μά­τη­σε στη συμ­βο­λή της με τη Σου­η­δί­ας, από την οποία ξεκι­νούν οι εκτά­σεις των δύο δωρεών.

Εχει ενδια­φέ­ρον ότι το κορυ­φαίο νοσο­κο­μεια­κό συγκρό­τη­μα θεσμο­θε­τή­θη­κε με Βασι­λι­κό Διά­ταγ­μα του 1881, που εκδό­θη­κε έπει­τα από παρέμ­βα­ση της βασί­λισ­σας Ολγας (1851–1926), η οποία έχει συν­δέ­σει το όνο­μά της με πολ­λές κοι­νω­νι­κές δρά­σεις. Σε αυτήν είχαν απευ­θυν­θεί τα μέλη του Συλ­λό­γου Κυριών υπέρ της Γυναι­κεί­ας Παι­δεύ­σε­ως, ζητώ­ντας να λει­τουρ­γή­σει σχο­λή νοσηλευτριών.

Πολύ γρή­γο­ρα έγι­νε αντι­λη­πτό ότι η εκπαί­δευ­ση πρέ­πει να συν­δυά­ζε­ται με τη νοση­λεία. Την ίδια χρο­νιά η Μονή Πετρά­κη έκα­νε την πρώ­τη δωρεά εικο­σι­τεσ­σά­ρων χιλιά­δων τετρα­γω­νι­κών πήχε­ων, που βρί­σκε­ται στα δυτι­κά του εξα­σφα­νι­σθέ­ντος αργό­τε­ρα ρέμα­τος, «επί εξο­χι­κής, τερ­πνής και υγιει­νής θέσε­ως, συν­δυα­ζού­σης τας χάρι­τας της εξο­χής και τας ευκο­λί­ας του εν ταις πόλεις βίου».

Ακο­λού­θη­σαν άλλες επτά χιλιά­δες πήχεις, προς την πλευ­ρά της οδού Αρι­στο­μέ­νους, τη σημε­ρι­νή Μαρα­σλή, ενώ η έκτα­ση συμπλη­ρώ­θη­κε με τρί­τη δωρεά το 1884 άλλων δέκα χιλιά­δων τετρα­γω­νι­κών πήχεων.

Με δόσεις και κυρί­ως με οικο­νο­μι­κές δωρε­ές υλο­ποι­ή­θη­κε και η κατα­σκευή των κτι­ρί­ων του συγκρο­τή­μα­τος, που ανα­πτύσ­σε­ται μετα­ξύ των οδών Μαρα­σλή, Υψη­λά­ντου, Γεν­να­δί­ου και Ι. Πατέ­ρα, που απο­τε­λεί τμή­μα της Αλωπεκής.

Στη στα­δια­κή προ­σθή­κη κτι­ρί­ων, όπως ανα­λυ­τι­κά περι­γρά­φει ο Ανα­στά­σιος Παπ­πάς στην παλιά έκδο­ση του Συλ­λό­γου των Αθη­ναί­ων με τίτλο «Κολω­νά­κι-Λυκα­βητ­τός: Ενας σύντο­μος ιστο­ρι­κός περί­πα­τος στο παρελ­θόν» απο­δί­δε­ται και το αρχι­τε­κτο­νι­κό… χάσμα γενε­ών του νοσοκομείου.

Αμαρτίες

Τα δύο παλαιό­τε­ρα κτί­ρια, που είναι τριώ­ρο­φα και έχουν χαρα­κτη­ρι­στεί δια­τη­ρη­τέα, βρί­σκο­νται στη γωνία Υψη­λά­ντου και Γεν­να­δί­ου. Τα αρχι­τε­κτο­νι­κά σχέ­δια τους ανή­κουν στον Γεώρ­γιο Μετα­ξά (1846–1896).

Γόνος σημα­ντι­κής οικο­γέ­νειας από την Κεφαλ­λο­νιά, σπού­δα­σε στη σχο­λή Ευελ­πί­δων στο Παρί­σι, αλλά εκτός από την καριέ­ρα του στον Στρα­τό, ασχο­λή­θη­κε με τον σχε­δια­σμό ιδιω­τι­κών και δημο­σί­ων κτιρίων.

Στην περί­πτω­ση του «Ευαγ­γε­λι­σμού» είχε ανα­θέ­σει την επί­βλε­ψη στον Ηπει­ρώ­τη Ανα­στά­σιο Θεο­φι­λά (1827–1901), που είχε επί­σης κάνει στρα­τιω­τι­κές σπου­δές και εκεί­νη την επο­χή ήταν διευ­θυ­ντής του Πολυτεχνείου.

Η θεμε­λί­ω­σή τους είχε γίνει την 25η Μαρ­τί­ου 1881, λίγο μετά την υπο­γρα­φή του δια­τάγ­μα­τος για την ίδρυ­ση του φιλαν­θρω­πι­κού ιδρύ­μα­τος με την επω­νυ­μία «Ευαγ­γε­λι­σμός» και η κατα­σκευή του ολο­κλη­ρώ­θη­κε μέσα σε μια τριε­τία, χάρη στις δωρε­ές των Ανδρέα Συγ­γρού και Δημ. Θεοδωρίδη.

Η πρώ­τη προ­σθή­κη, πάλι με δωρεά Συγ­γρού, έγι­νε το 1888 και ακο­λού­θη­σαν πολ­λές νέες, από τις οποί­ες οι σημα­ντι­κό­τε­ρες είναι οι πτέ­ρυ­γες που φέρουν τις ονο­μα­σί­ες ΑΧΕΠΑ και Πατέ­ρα, προς τιμή των αντί­στοι­χων δωρη­τών τους.

Η πρώ­τη, που ξεκί­νη­σε το 1938 και, λόγω πολέ­μων, παρα­δό­θη­κε μόλις το 1950, σχε­διά­στη­κε από σπου­δαίο αρχι­τέ­κτο­να Ανδρέα Κριε­ζή (1887–1962), που σχε­δί­α­σε πολ­λά μέγα­ρα στην Αθή­να και δια­μόρ­φω­σε τα Παλιά Ανά­κτο­ρα, όπου από το 1935 στε­γά­ζε­ται η Βουλή.

Η πτέ­ρυ­γα Πατέ­ρα υλο­ποι­ή­θη­κε από 1977 ώς το 1983 με υπο­γρα­φή του αρχι­τέ­κτο­να Χρ. Καπε­λε­ριώ­τη και έγι­νε αντι­κεί­με­νο σφο­δρής κρι­τι­κής για πολ­λούς λόγους.

Το κτί­ριο, που κατα­λαμ­βά­νει τη γωνία Μαρα­σλή και Πατέ­ρα (τμή­μα της οδού Αλω­πε­κής που πήρε το όνο­μα του δωρη­τή), είναι 11ώροφο και, σε αντί­θε­ση με τις υπό­λοι­πες πτέ­ρυ­γες, δεν υπο­χω­ρεί από τη θεσμο­θε­τη­μέ­νη γραμ­μή για να «ανα­σά­νουν» τα γύρω οικο­δο­μι­κά τετράγωνα.

Του κατα­λο­γί­ζουν και άλλο ένα αρχι­τε­κτο­νι­κό «αμάρ­τη­μα», αφού δεν δια­θέ­τει ούτε στοά, όπως θα άρμο­ζε σε ένα κτί­ριο δημο­σί­ου συμ­φέ­ρο­ντος και, επι­πλέ­ον, αξιο­ποί­η­σε τις αντιοι­κο­λο­γι­κές δια­τά­ξεις του τότε Γενι­κού Οικο­δο­μι­κού Κανο­νι­σμού (ΓΟΚ) και από τον δεύ­τε­ρο όρο­φο «καπε­λώ­νει» το πεζο­δρό­μιο με μια εσο­χή, το λεγό­με­νο «έρκερ»!

Το 1983 το θερα­πευ­τή­ριο πέρα­σε στο Δημό­σιο και στα τέλη του 2005 απέ­κτη­σε νέο κτί­ριο, που είναι εξα­ώ­ρο­φο και το πρώ­το που χρη­μα­το­δο­τή­θη­κε από τον κρα­τι­κό προϋπολογισμό.

Οι δωρε­ές, κυρί­ως από την Εθνι­κή τρά­πε­ζα, συνε­χί­στη­καν και τα επό­με­να, χάρη στις οποί­ες ο «Ευαγ­γε­λι­σμός» συμπλή­ρω­σε τις υπο­δο­μές του.

1. Τα σχέδια

Η δωρεά ύψους 8,5 εκατ. ευρώ από το Ιδρυ­μα «Σταύ­ρος Νιάρ­χος» προ­έ­βλε­πε την αξιο­ποί­η­ση των δύο αρχι­κών και δια­τη­ρη­τέ­ων κτι­ρί­ων, με την προ­σθή­κη νέων όγκων σε σχέ­δια του διε­θνούς βελη­νε­κούς αρχι­τέ­κτο­να Ρέν­τζο Πιά­νο. Προ­ο­ρι­ζό­ταν για τη στέ­γα­ση του τμή­μα­τος Νοση­λευ­τι­κής του πανε­πι­στη­μί­ου Αθη­νών, αλλά η πρό­τα­ση απορ­ρί­φθη­κε από τη διοί­κη­ση και τους φορείς των εργα­ζο­μέ­νων στον «Ευαγ­γε­λι­σμό» για­τί θα επι­βα­ρύ­νει την ήδη κορε­σμέ­νη νοσο­κο­μεια­κή ζώνη.

2. 135 χρόνων

Φέτος ο «Ευαγ­γε­λι­σμός» συμπλη­ρώ­νει 135 χρό­νια λει­τουρ­γί­ας, καθώς η εισα­γω­γή του πρώ­του ασθε­νούς έγι­νε στις 16 Απρι­λί­ου 1884. Ηταν δεκά­χρο­νο παι­δί, που νοση­λεύ­τη­κε για 17 ημέ­ρες και απο­χώ­ρη­σε θερα­πευ­μέ­νος. Την 25η Μαρ­τί­ου 1912 θεμε­λιώ­θη­κε ο ομώ­νυ­μος ναΐ­σκος, κοντά στην είσο­δο της οδού Μαρα­σλή, που ολο­κλη­ρώ­θη­κε σε ένα χρόνο.

3. Το κουφάρι

Στη Μονή Πετρά­κη ανή­κε και το αλσύλ­λιο που παρεμ­βάλ­λε­ται ανά­με­σα στο νοσο­κο­μεια­κό συγκρό­τη­μα και τη Βασ. Σοφί­ας. το 1884, κατά την τελε­τή των εγκαι­νί­ων, είχε επι­ση­μαν­θεί από τους αρμό­διους ότι θα βοη­θού­σε στον «καλ­λω­πι­σμόν της πόλε­ως, αλλά και την υγεία των εν τω θερα­πευ­τη­ρίω νοση­λευο­μέ­νων». Στη τέλη της δεκα­ε­τί­ας του 1980 «ξεφύ­τρω­σε» πολυ­τε­λές εστια­τό­ριο, με μισθω­τή­ριο από τη δημο­τι­κή αρχή της Αθή­νας! Εκλει­σε με από­φα­ση του ΣτΕ, αλλά παρα­μέ­νει το κου­φά­ρι του…

 

Πηγή http://www.efsyn.gr