Ο άγνωστος Φιλόππαπος

Τον λόφο του Φιλο­πάπ­που τον ξέρε­τε ασφα­λώς. Αυτό τον και­ρό ασχο­λού­μα­στε συνέ­χεια μαζί του, με την εγκλη­μα­τι­κό­τη­τα που τον δέρ­νει. Τον Φιλόπ­πα­πο όμως δε νομί­ζω να τον έχε­τε ακου­στά. Απ’ αυτόν λοι­πόν πήρε το όνο­μα του ο κατά­φυ­τος λόφος που βρί­σκε­ται απέ­να­ντι από την Ακρό­πο­λη και που όταν ανέ­βεις στην κορυ­φή του νομί­ζεις ότι μπο­ρείς ν’ απλώ­σεις το χέρι σου και ν’ αγγί­ξεις τον Παρ­θε­νώ­να. Στην αρχαιό­τη­τα λεγό­ταν λόφος των Μου­σών ή Μου­σείο, διό­τι κατά τη μυθο­λο­γία εκεί πάνω συνέ­θε­τε και έψα­λε τους ύμνους του συνο­δεία της λύρας του ο μαθη­τής του Ορφέα, ο περί­φη­μος Μου­σαί­ος. Λεγό­ταν δε ότι εκεί πάνω βρι­σκό­ταν και ο τάφος του.

Από λόφο Μου­σών μετο­νο­μά­στη­κε σε Φιλο­πάπ­που κατά τη Ρωμαϊ­κή επο­χή. Ο Φιλό­παπ­πος δεν ήταν Αθη­ναί­ος, ούτε καν Έλλη­νας, αλλά Σύριος. Ολό­κλη­ρο το όνο­μα του ήταν Γάιος Ιού­λιος Αντί­ο­χος Φιλό­παπ­πος και ήταν εγγο­νός του τελευ­ταί­ου βασι­λιά της Κομ­μα­γη­νής (της Συρί­ας δηλα­δή) Αντί­ο­χου Δ’. Αυτός έλε­γε ότι ήταν διά­δο­χος του θρό­νου, αλλά βέβαια βασί­λειο δεν υπήρ­χε πια αφού το είχαν κατα­λά­βει οι Ρωμαί­οι και το είχαν κάνει μια απλή επαρ­χία τους.

Όταν πλά­κω­σαν οι Ρωμαί­οι στην πατρί­δα του, αυτός έφυ­γε και εγκα­τα­στά­θη­κε στην Αθή­να, μετά το 72 μ.Χ. Δεν ήταν κανέ­να φτω­χό προ­σφυ­γά­κι ο Φιλό­παπ­πος, αφού με τη συγκα­τά­θε­ση των Ρωμαί­ων πήρε μαζί του ένα μέρος των κρα­τι­κών θησαυ­ρών του βασι­λεί­ου που έχα­σε. Ένας ζάπλου­τος εκρω­μαϊ­σμέ­νος Σύρος στην παρηκ­μα­σμέ­νη Αθή­να εκεί­νου του και­ρού, δεν περ­νού­σε άσχη­μα ασφα­λώς. Άρχι­σε να σκορ­πά λεφτά, έγι­νε δωρο­θέ­της στα Διο­νύ­σια, ονο­μά­στη­κε Αθη­ναί­ος πολί­της και μετά ανα­κη­ρύ­χτη­κε και ύπα­τος της πόλης. Οι Αθη­ναί­οι τίμη­σαν την αγά­πη του ξένου για την πόλη τους, αλλά κυρί­ως το χρυ­σά­φι που μοί­ρα­ζε αφει­δώς. Δεν υπάρ­χουν πολ­λές μαρ­τυ­ρί­ες γι αυτόν, ήταν πάντως λάτρης της αρχαιό­τη­τας και μάλ­λον ψωνι­σμέ­νος και υπερ­φί­α­λος ως χαρακτήρας.

Ανά­με­σα στο 114 και 116 μ.Χ. έκτι­σε στην κορυ­φή του λόφου των μου­σών τον τάφο του. Δεν ήταν κανέ­νας απλός τάφος αλλά ένα ολό­κλη­ρο ταφι­κό μνη­μείο τερα­στί­ων δια­στά­σε­ων. Η πρό­σο­ψη του ‑που έβλε­πε φάτσα τον Παρ­θε­νώ­να- είχε ύψος 12 μέτρα και όλο το μνη­μείο είχε τον όγκο μιας σημε­ρι­νής τριώ­ρο­φης ή και τετρα­ώ­ρο­φης πολυ­κα­τοι­κί­ας. Ήταν δια­κο­σμη­μέ­νο με ανά­γλυ­φες παρα­στά­σεις που έδει­χναν τον ίδιο τον Φιλό­παπ­πο πάνω σε άρμα­τα, να παρα­κο­λου­θεί διά­φο­ρες τελε­τές, να περι­κυ­κλώ­νε­ται από υπη­ρέ­τες και ραβδού­χους και άλλα παρόμοια.

Κανέ­νας δεν μας λέει πως επι­τρά­πη­κε να φτια­χτεί αυτό το ακα­λαί­σθη­το ογκώ­δες έκτρω­μα ακρι­βώς απέ­να­ντι στο πιο ραφι­νά­το μνη­μείο του παγκό­σμιου πολι­τι­σμού. Ούτε επι­τρε­πό­ταν να θάβο­νται άνθρω­ποι εντός των τει­χών, ούτε επι­τρε­πό­ταν η ταφή πάνω σε υψώ­μα­τα και μάλι­στα ιερά, όμως αυτός τα κατά­φε­ρε. Όποιος έχει δύνα­μη και χρή­μα δεν αντι­με­τω­πί­ζει τέτοια προ­βλή­μα­τα. Απ’ αυτό το έκτρω­μα που απο­τε­λεί το χαρα­κτη­ρι­στι­κό­τε­ρο δείγ­μα παρακ­μά­ζου­σας αρχαί­ας τέχνης, δεν σώζε­ται σήμε­ρα παρά μια μικρή μετώ­πη. Το υπό­λοι­πο το γκρέ­μι­σαν οι Τούρ­κοι για να φτιά­ξουν με τα υλι­κά του τον μινα­ρέ που είχαν στή­σει πάνω στο βρά­χο της Ακρό­πο­λης. Στο σημείο του ταφι­κού μνη­μεί­ου είχε στή­σει ο Μορο­ζί­νι τις πυρο­βο­λαρ­χί­ες του, με τις οποί­ες κατέ­στρε­ψε τον Παρ­θε­νώ­να το 1687.

Παρά ταύ­τα, ο Φιλό­παπ­πος κατά­φε­ρε να μεί­νει στην ιστο­ρία με το όνο­μα του να ακού­γε­ται κι ας μην θυμά­ται πια κανέ­νας ποιος ήταν. Πιο πέρα απ’ το μαυ­σω­λείο βρι­σκό­ταν η περί­φη­μη σπη­λιά του Σωκρά­τη, όπου κατά τη λαϊ­κή παρά­δο­ση ήταν φυλα­κι­σμέ­νος ο μεγά­λος αρχαί­ος φιλό­σο­φος. Φυσι­κά αυτό δεν έχει καμιά ιστο­ρι­κή αλή­θεια. Στα πρώ­τα χρό­νια του νεο­ελ­λη­νι­κού κρά­τους η περιο­χή δεν είχε καμία ομορ­φιά, αντι­θέ­τως κυριο­λε­κτι­κά έζε­χνε αφού οι Αθη­ναί­οι που έμε­ναν γύρω από την Ακρό­πο­λη ανέ­βαι­ναν εκεί κι έκα­ναν τη σωμα­τι­κή τους ανά­γκη. Ο Σου­ρής απο­τύ­πω­σε αυτή την κατά­στα­ση με το περί­φη­μο δίστι­χο του: Φιλό­παπ­πος και κάτω­θεν / αι φυλα­καί Σωκρά­τους / επί­ση­μοι από­πα­τοι / του νεω­τέ­ρου κράτους.