ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΦΟΥΣΚΑ ΠΟΥ ΕΡΧΕΤΑΙ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ Η «ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΦΟΥΣΚΑ» (της πολιτικής και της οικονομίας)

γρά­φει ο Βασί­λης Τακτικός

«Υπάρ­χουν δυο ασύμ­βα­τες πολι­τι­κές «επι­στή­μες». Η οικο­νο­μι­κή επι­στή­μη με σκο­πό  την κερ­δο­σκο­πία που διο­γκώ­νει τη φτώ­χεια και τις ανι­σό­τη­τες. Και  η πολι­τι­κή επι­στή­μη με σκο­πό την αντι­με­τώ­πι­ση της φτώ­χειας που μειώ­νει τη κερδοσκοπία».

Οι αρχαί­οι ηγε­μό­νες και αυτο­κρά­το­ρες για επι­βά­λουν με κύρος τις επι­λο­γές και απο­φά­σεις τους  τις παρου­σί­α­ζαν ως εντο­λές των θεών. Ο Οδυσ­σέ­ας μιλού­σε με την Αθη­νά η οποία συμ­με­τεί­χε στο δόλο για την κατά­κτη­ση της Τροί­ας. Ο Μέγας Κων­στα­ντί­νος είδε το θεϊ­κό όρα­μα «εν τού­τω Νίκα» ενώ άλλοι ιδί­ως Ρωμαί­οι Αυτο­κρά­το­ρες έγι­ναν οι ίδιοι θεοί. O πρώ­τος Ρωμαί­ος που απο­θε­ώ­θη­κε επι­σή­μως μετά το θάνα­το του από τη Σύγκλη­το στη Ρώμη, ήταν ο Ιού­λιος Καί­σαρ. Ακο­λού­θη­σε Οκτα­βια­νός Αύγου­στος το 27 π.Χ. ο οποί­ος ζήτη­σε  και έλα­βε τον τίτλο του «Augustus-Αυγού­στου (Σεβα­στού)» και «Princeps».  Τίτλος  θρη­σκευ­τι­κού χαρα­κτή­ρα. Οι  άοπλοι προ­φή­τες που αμφι­σβη­τού­σαν τους Αυτο­κρά­το­ρες και ηγε­μό­νες και  χάλα­γαν τη συντα­γή το πλή­ρω­ναν με το κεφά­λι τους.

Οι ηγε­μο­νί­ες της νεω­τε­ρι­κό­τη­τας οι οποί­ες συμπί­πτουν με τη βιο­μη­χα­νι­κή επο­χή, προ­σφέ­ρουν  κύρος στις επι­λο­γές με την αυθε­ντία της πολι­τι­κής και της οικο­νο­μι­κής επι­στή­μης. Έτσι, οι αρχαί­οι έπαιρ­ναν χρη­σμούς από τα μαντεία με δια­ση­μό­τε­ρο εκεί­νο των Δελ­φών, ενώ οι σύγ­χρο­νοι παίρ­νουν χρη­σμούς από το ιερα­τείο χρη­μα­τι­στών και κερ­δο­σκό­πων, πολυ­ε­θνι­κών εται­ρειών και οίκων αξιο­λό­γη­σης. Τα κρά­τη πρέ­πει να συμ­μορ­φώ­νο­νται με αυτές τις επι­τα­γές. Με αυτό τον τρό­πο  προ­κύ­πτει το πρω­τείο της οικο­νο­μί­ας που  υπο­τί­θε­ται είναι ουδέ­τε­ρη επι­στή­μη από την πολιτική.

Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα όμως, πρό­κει­ται για επι­νό­η­ση και έμμε­ση επι­στη­μο­νι­κο­ποί­η­ση της ιδε­ο­λο­γί­ας της αγο­ράς ώστε να αντι­με­τω­πί­ζε­ται και να απορ­ρο­φά­ται κάθε αμφι­σβή­τη­ση για τις ανι­σό­τη­τες που προκαλεί.

Η χρη­σι­μο­ποί­η­ση βέβαια, δια­φό­ρων επι­στη­μο­νι­κών μεθο­δο­λο­γι­κών εργα­λεί­ων όπως των μαθη­μα­τι­κών και της στα­τι­στι­κής, δεν κάνει επι­στη­μο­νι­κές τις ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις των δημο­σί­ων υπο­δο­μών, τις κατα­σκευα­στι­κές φού­σκες, τα τοξι­κά ομό­λο­γα και την εκχώ­ρη­ση του εκδο­τι­κού προ­νο­μί­ου χρή­μα­τος σε ιδιω­τι­κές τρά­πε­ζες. Αυτά είναι καθα­ρά ιδε­ο­λο­γι­κές επι­λο­γές που εξυ­πη­ρε­τούν τα συμ­φέ­ρο­ντα της οικο­νο­μι­κής ολι­γαρ­χί­ας. Ο κρα­τι­κός καπι­τα­λι­σμός είναι η άλλη πλευ­ρά του λόφου που εξυ­πη­ρε­τεί πρώ­τα και κύρια τους προ­νο­μιού­χους της κρα­τι­κής γραφειοκρατίας .

Έτσι  ιστο­ρι­κά οι  φιλε­λεύ­θε­ροι επι­στη­μο­νι­κο­ποί­η­σαν την ιδε­ο­λο­γία τους  έμμε­σα με τη νεο­κλα­σι­κή θεω­ρία της οικο­νο­μί­ας της αγο­ράς και οι αρι­στε­ροί με τον λεγό­με­νο «επι­στη­μο­νι­κό σοσια­λι­σμό» που στην ουσία απο­δεί­χθη­κε στη πρά­ξη κρα­τι­κός καπι­τα­λι­σμός. Και στις δύο περι­πτώ­σεις καλ­λιερ­γεί­ται μια φενά­κη επι­στη­μο­νι­κό­τη­τας που εξυ­πη­ρε­τεί τις ηγε­μο­νι­κές και πολι­τι­κές ελίτ.

Αυτό είναι ένα  άλλο μυστι­κό της ανθε­κτι­κό­τη­τας του καπι­τα­λι­σμού που μέσω της επι­στη­μο­νι­κής ιδε­ο­λο­γί­ας και της αυθε­ντί­ας των οικο­νο­μο­λό­γων εξα­σφα­λί­ζει την απα­ραί­τη­τη συναί­νε­ση από τις μάζες. Ο  σκο­πός λοι­πόν αγιά­ζει τα μέσα.

Οι λαοί μπο­ρούν να αντι­λη­φθούν κάτι από όλο αυτό το σκη­νι­κό  μόνον όταν έχου­με κρί­ση και γκρε­μί­ζο­νται τα είδω­λα της αυθε­ντί­ας της οικο­νο­μι­κής επι­στή­μης όπως έγι­νε στο μεγά­λο κράχ του 1929 και την μεγά­λη ύφε­ση του 2007–8. Και βέβαια η κρί­ση γίνε­ται ακό­μη πιο κατα­νοη­τή μέσα από χρε­ο­κο­πί­ες και την εκρη­κτι­κή ανερ­γία που οδεύ­ου­με σήμερα.

Σε ήρε­μους και­ρούς υπάρ­χει το περί­πλο­κο και σαγη­νευ­τι­κό αφή­γη­μα της ανά­πτυ­ξης της ιδιω­τι­κο­ποί­η­σης και του κατα­να­λω­τι­σμού. Πολ­λά λαμπε­ρά πνεύ­μα­τα έχουν δου­λέ­ψει γι΄αυτό τους δυο-τρεις τελευ­ταί­ους αιώ­νες. Μερι­κοί ακό­μη και άθε­λά τους συνέ­βα­λαν στο κτί­σι­μο αυτής της αφή­γη­σης. Ο συγκε­ντρω­τι­σμός της 1^ης και 2^ης βιο­μη­χα­νι­κής επα­νά­στα­σης, ο συγκε­ντρω­τι­σμός της ενέρ­γειας της παρα­γω­γής και των μετα­φο­ρών συνέ­βα­λε σ΄αυτό το αφήγημα.

Οι νεο­κλα­σι­κοί από νωρίς δια­χώ­ρι­σαν την πολι­τι­κή από την οικο­νο­μία έδω­σαν το πρω­τείο στην οικο­νο­μία και την ονό­μα­σαν μακρο­οι­κο­νο­μία ως αυτό­νο­μη επι­στή­μη. ¨Έτσι εξη­γεί­ται για­τί  οι πολι­τι­κοί ακο­λου­θούν τις οικο­νο­μι­κές ντι­ρε­κτί­βες του καπι­τα­λι­σμού και δεν καθο­δη­γούν οι ίδιοι ως όφει­λαν δημο­κρα­τι­κά τις πολι­τι­κές εξε­λί­ξεις. Δημο­κρα­τία και Καπι­τα­λι­σμός είναι ασύμ­βα­τες έννοιες έχε πει ο Θόρο­ου στο βιβλίο του «το μέλ­λον του καπι­τα­λι­σμού». Η δημο­κρα­τία επι­διώ­κει την ισό­τη­τα των πολι­τών και ο καπι­τα­λι­σμός την μέγι­στη ανι­σό­τη­τα προς όφε­λος του Κεφα­λαί­ου. Ωστό­σο ο ίδιος όπως και άλλοι Αμε­ρι­κα­νοί δια­νο­ού­με­νοι όπως ο Στί­γκλιτς δεν προ­τεί­νουν κάτι άλλο από ένα βιώ­σι­μο συμ­βι­βα­σμό δημο­κρα­τί­ας και καπιταλισμού.

Σήμε­ρα, τα περισ­σό­τε­ρα πανε­πι­στή­μια πολι­τι­κής και οικο­νο­μί­ας είναι ταγ­μέ­να σε αυτό το σκο­πό πολι­τι­κής ορθό­τη­τας. Οι προ­νο­μιού­χες αμοι­βές και η ανέ­λι­ξή τους συν­δυά­ζε­ται με την υπο­τα­γή τους στην πολι­τι­κή των ελίτ και την ιδε­ο­λο­γία τους, που τελι­κά δεν είναι κάτι άλλο από  επι­στή­μη της κερ­δο­σκο­πί­ας. Η κεφα­λαιο­κρα­τία έχει να κάνει με τις τρά­πε­ζες τα μονο­πώ­λια τις πολυ­ε­θνι­κές εται­ρεί­ες και την ιδιω­τι­κο­ποί­η­ση των μεγά­λων δημό­σιων υπο­δο­μών. Αυτή την πολι­τι­κή υπη­ρε­τεί και θέλει να δικαιο­λο­γή­σει η νεο­κλα­σι­κή σχο­λή οικονομολόγων.

Η οικο­νο­μία όμως δεν μπο­ρεί να ανα­πτυ­χθεί δίχως κοι­νω­νι­κή συνο­χή , δημό­σιες υπο­δο­μές παι­δεί­ας , υγεί­ας και πολι­τι­κή για την απα­σχό­λη­ση. Υπάρ­χει ένα όριο στις κοι­νω­νι­κές ανι­σό­τη­τες που από εκεί και πέρα γίνο­νται εκρη­κτι­κές αν δεν υπάρ­ξει συμ­βι­βα­σμός. Μια άλλη σχο­λή οικο­νο­μο­λό­γων οι κεϊν­συα­νοί και οι νεο­κεϊν­συα­νοί το αντι­με­τώ­πι­σαν το πρό­βλη­μα με «ιστο­ρι­κό συμ­βι­βα­σμό» τον κρα­τι­κό παρεμ­βα­τι­σμό και το κοι­νω­νι­κό κρά­τος που υπήρ­ξε από τον μετά 2^ο παγκό­σμιο πόλε­μο μέχρι τη δεκα­ε­τία του 70.

Αντι­θέ­τως, το  αντι­κεί­με­νο της επι­στή­μης των νεο­κλα­σι­κών περιο­ρί­ζε­ται στην ανά­πτυ­ξη και την κερ­δο­σκο­πία. Το κέρ­δος είναι η κινη­τή­ρια δύνα­μη και άνευ τού­του ουδέν. Οι ανι­σό­τη­τες και η φτώ­χεια θα αντι­με­τω­πι­στούν μέσα από την ανά­πτυ­ξη. Το δίκαιο του ισχυ­ρού και η αρι­στεία είναι  ζήτη­μα φυσι­κής επι­λο­γής. Κάποιοι δηλα­δή είναι γεν­νη­μέ­νοι να ζήσουν ως πλού­σιοι και κάποιοι γεν­νη­μέ­νοι να ζήσουν φτωχοί.

Ένας παρό­μοιος ισχυ­ρι­σμός υπήρ­χε και στην  αρχαιό­τη­τα για τους δού­λους που βέβαια ιστο­ρι­κά έχει καταρ­ρι­φθεί από την ίδια την ιστο­ρία και την εξέ­λι­ξη του πολι­τι­σμού. Ας σημειώ­σου­με ότι  επι­στη­μο­νι­κό­τη­τα της κερ­δο­σκο­πί­ας και  της αγο­ράς Κεφα­λαί­ου  δεν έχει βέβαια καμιά σχέ­ση με τη λαϊ­κή αγο­ρά και τις μικρές επι­χει­ρή­σεις οι οποί­ες σήμε­ρα ασφυ­κτιούν από την κρί­ση. Ολό­κλη­ροι κλά­δοι επι­χει­ρή­σε­ων σήμε­ρα  εκλεί­πουν η περιο­ρί­ζο­νται δρα­στι­κά όπως πρό­σφα­τα η βιο­μη­χα­νία των μέσων επι­κοι­νω­νί­ας και η μου­σι­κή βιο­μη­χα­νία. Σε 15–20 χρό­νια ανα­μέ­νε­ται να περιο­ρι­στεί κατά το ήμι­συ και η κερ­δο­σκο­πία από τα ορυ­κτά καύ­σι­μα από τη σχε­δόν δωρε­άν ηλια­κή ενέρ­γεια που επέρ­χε­ται. Με αυτό τον τρό­πο κομ­μά­τια της κερ­δο­σκο­πί­ας και του καπι­τα­λι­σμού θα περά­σουν σε ένα είδος από­συρ­σης και ευθα­να­σί­ας. Για­τί αυτά τα νέα δεδο­μέ­να δεν απα­σχο­λούν τους τεχνοκράτες.

Η εξή­γη­ση είναι ότι η θεω­ρία  που αυθαί­ρε­τα  ονο­μά­ζε­ται οικο­νο­μι­κή επι­στή­μη είναι μια θεω­ρία που κατα­σκευά­στη­κε και οπλί­στη­κε με νόμους και ανά­λο­γους θεσμούς εξυ­πη­ρέ­τη­σης των ελίτ και της ιδιο­κτη­σί­ας. Πέραν των άλλων και της πνευ­μα­τι­κής ιδιο­κτη­σί­ας ακό­μη και όταν πρό­κει­ται για την δια­νοη­τι­κή κλη­ρο­νο­μιά της ανθρω­πό­τη­τας. Χωρίς τους νόμους και τους μηχα­νι­σμούς εν τέλει που είναι πολι­τι­κές απο­φά­σεις το αφή­γη­μα της ιδιω­τι­κό­τη­τας δεν θα είχε τέτοια ισχύ. Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα πρό­κει­ται για ένα δόγ­μα πίστης.

Μ΄αυτό τον τρό­πο όμως κρα­τούν απο­κομ­μέ­νους τους λαούς από την και επι­βάλ­λουν την οικο­νο­μι­κή εξου­σία και ολι­γαρ­χία των ελίτ. Από άλλη σκο­πιά οι λαοί  όταν αμφι­σβη­τούν ο εύκο­λος τρό­πος είναι να συσπει­ρω­θούν πίσω από ένα λαϊ­κι­στή ηγέ­τη και ο δύσκο­λος να αυτορ­γα­νω­θούν σε κινή­μα­τα και να προ­ω­θή­σουν τη συμ­με­το­χι­κή δημο­κρα­τία. Για αυτό πολ­λές φορές τα πράγ­μα­τα είναι χει­ρό­τε­ρα με τους λαϊκιστές.

Έτσι χωρίς ουσια­στι­κό  ιδε­ο­λο­γι­κό αντί­πα­λο τα τελευ­ταία 30 χρό­νια το νεο­φι­λε­λεύ­θε­ρο παρα­δειγ­μα­τι­κό μοντέ­λο της οικο­νο­μί­ας ήταν δύσκο­λο ν΄αμφισβητηθεί.

Τώρα και ιδιαί­τε­ρα μετά την κρί­ση του κορω­νοϊ­ού προ­βά­λει ως αντα­γω­νι­στής η Κίνα, με μια μορ­φή κρα­τι­κού καπι­τα­λι­σμού επι­κε­ντρω­μέ­νου στην πραγ­μα­τι­κή οικο­νο­μία, με το πρω­τείο στην πολι­τι­κή, στο δημό­σιο τομέα, δίνο­ντας ένα μεγά­λο κομ­μά­τι στην αγο­ρά αλλά και στο συνε­ται­ρι­στι­κό τομέα. Αυτό το παρα­δειγ­μα­τι­κό μοντέ­λο δεν είναι βέβαια «επι­στη­μο­νι­κός σοσια­λι­σμός» της μαοϊ­κής επο­χής αλλά είναι σίγου­ρα ως φαί­νε­ται ανθε­κτι­κό­τε­ρο από τον νεο­φι­λε­λεύ­θε­ρο καπι­τα­λι­σμό. Σε κάθε περί­πτω­ση είναι μια πρώ­ι­μη αμφι­σβή­τη­ση της επι­στη­μο­νι­κό­τη­τας της νεο­κλα­σι­κής θεω­ρί­ας στην πράξη.

Έτσι από τις εξε­λί­ξεις θα κατα­νο­ή­σου­με καλύ­τε­ρα ότι η αυθε­ντία της πολι­τι­κής και οικο­νο­μι­κής επι­στή­μης είναι τόσο αυθε­ντι­κή όσο οι αρχαί­οι ηγε­μό­νες  με και αυτο­κρά­το­ρες συνο­μι­λού­σαν με τους θεούς.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΑΚΤΙΚΟΣ

Ο Βασί­λης Τακτι­κός είναι δημο­σιο­γρά­φος και συγ­γρα­φέ­ας. Παράλ­λη­λα, είναι συντο­νι­στής του Πανελ­λή­νιου Παρα­τη­ρη­τη­ρί­ου Κοι­νω­νι­κής Οικο­νο­μί­ας και εργά­ζε­ται ως εμπει­ρο­γνώ­μων σύμ­βου­λος σε σχε­τι­κά προ­γράμ­μα­τα Τοπι­κής Ανά­πτυ­ξης. Ανα­φο­ρι­κά με την Τοπι­κή Αυτο­διοί­κη­ση προ­ω­θεί το μοντέ­λο των «Κοι­νω­νι­κών Ανα­πτυ­ξια­κών Συμπρά­ξε­ων» σε συνερ­γα­σία με τις Οργα­νώ­σεις Κοι­νω­νί­ας Πολι­τών με έμφα­ση στους τομείς της κοι­νω­νι­κά υπο­στη­ρι­ζό­με­νης Γεωρ­γί­ας και κοι­νω­νι­κών αγρο­κτη­μά­των – την αυτο­νο­μη­μέ­νη ενέρ­γεια, τους κοι­νω­νι­κούς συνε­ται­ρι­σμούς υγεί­ας, τον βιο­του­ρι­σμό – αγρο­του­ρι­σμό, την πρά­σι­νη ανά­πτυ­ξη και το περι­βάλ­λον. Διευ­θύ­νει την επι­στη­μο­νι­κή ομά­δα Μελε­τών για την Κοι­νω­νι­κή Οικο­νο­μία. Έχει γρά­ψει τα βιβλία: «Θεσμοί και εφαρ­μο­γές Κοι­νω­νι­κής Οικο­νο­μί­ας», «Κοι­νω­νι­κή Οικο­νο­μία και Αυτο­δια­χεί­ρι­ση. Τοπι­κές ανα­πτυ­ξια­κές συμπράξεις».

- Δια­φή­μι­ση -

- Δια­φή­μι­ση -

- Δια­φή­μι­ση -