21η ΜΑΙΟΥ 1864 : Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

της Ανα­στα­σί­ας Γεωργοπούλου

α. Από τον Αγώνα της Παλιγγενεσίας ως την πρώτη σθεναρή  θεσμική  διεκδίκηση για την Ένωση (Ψήφισμα της 26^ης-11–1850)   

Ημέ­ρα μνή­μης της πολυ­πό­θη­της Ένω­σης της Επτα­νή­σου με την Ελλά­δα. Η Ένω­ση υπήρ­ξε καρ­πός του πενη­ντά­χρο­νου, επί­πο­νου και πολύ­τρο­που αγώ­να των Επτα­νή­σιων με την Αγγλι­κή Προ­στα­σία, χάριν της εθνι­κής προσ­δο­κί­ας. Το Ριζο­σπα­στι­κό κόμ­μα –ένας από τους τρείς πολι­τι­κούς σχη­μα­τι­σμούς που εξέ­φρα­σε ζωτι­κές ανά­γκες της Επτα­νη­σια­κής κοι­νω­νί­ας¹ της επο­χής – σε όλη αυτή την περί­ο­δο ανα­δεί­χθη­κε σε κύριο εκφρα­στή του πόθου των Επτα­νή­σιων για άμε­ση κατάρ­γη­ση της Προ­στα­σί­ας και όχη­μα ευρω­παϊ­κών ιδε­ών: πολι­τι­κού φιλε­λευ­θε­ρι­σμού, ρομα­ντι­σμού, και κοι­νω­νι­κού ριζοσπαστισμού)·ιδεών απει­λη­τι­κών για το τότε ευρω­παϊ­κό σύστη­μα ασφα­λεί­ας. Σύμ­φω­να με τον Ηλία Ζερ­βό –Ιακω­βά­το αγω­νι­στή, ηγε­τι­κού στε­λέ­χους του Ριζο­σπα­στι­κού Κινή­μα­τος και βου­λευ­τή του ομώ­νυ­μου κόμ­μα­τος , οι ριζο­σπά­στες  εκπρο­σω­πούν και εκφρά­ζουν το λαό διό­τι «εξέρ­χο­νταν εκ των σπλά­χνων του». Απο­τε­λού­σαν κόμ­μα διό­τι πρέ­σβευαν «αρχάς στέ­ρε­ας και διαρ­κείς». Αυτές αφο­ρού­σαν την παύ­ση της Προ­στα­σί­ας, την Ένω­ση της Επτα­νή­σου με την Ελλά­δα και την ανέ­γερ­ση δημο­κρα­τι­κής Πολι­τεί­ας. Αυτό υπήρ­ξε το βασι­κό αξια­κό τρί­πτυ­χο ‚στο οποίο ανα­φέ­ρο­νταν και για το οποίο πάλευαν ενά­ντια στον κατα­κτη­τή και σε όσους τον στή­ρι­ζαν. Ο ίδιος δεν αρνιό­ταν την ύπαρ­ξη  εθνι­κού αισθή­μα­τος και στους Μεταρ­ρυθ­μι­στές², αλλά η δια­φο­ρά μετα­ξύ τους αφο­ρού­σε την έντα­ση και τον τρό­πο διεκ­δί­κη­σης. Γι’ αυτό και  χαρα­κτή­ρι­ζε κόμ­μα «πολι­τι­κά επα­να­στα­τι­κό», τον φορέα τον οποίο αντι­προ­σώ­πευε. Από την άλλη οι Μεταρ­ρυθ­μι­στές, οι οποί­οι ήθε­λαν την Ένω­ση, πίστευαν ότι δεν ήταν κατάλ­λη­λες οι συν­θή­κες πραγ­μα­το­ποί­η­σης της. Μέχρι να έλθει ο κατάλ­λη­λος χρό­νος γι’ αυτό θα μπο­ρού­σαν να διεκ­δι­κή­σουν «μεταρ­ρυθ­μί­σεις» στο πλαί­σιο του Συντάγ­μα­τος του 1817 για βελ­τί­ω­ση του επι­πέ­δου ζωής των· μεταρ­ρυθ­μί­σε­ων που είχαν το χαρα­κτή­ρα «ικε­σιών» προς την Αγγλία, όπως πίστευαν οι Ριζο­σπά­στες, και άρα  ανα­γνώ­ρι­ση και απο­δο­χή της Προ­στα­σί­ας· στά­ση που απέρ­ρι­πταν από­λυ­τα οι Ριζο­σπά­στες προ­τεί­νο­ντας στη θέση τους «βελ­τιώ­σεις», που θα απέ­βλε­παν στη λύση πολι­τι­κών και κοι­νω­νι­κών ζητη­μά­των. Η δημιουρ­γία ανε­ξάρ­τη­του ελλη­νι­κού κρά­τους (1830) μετέ­βαλ­λε σε μη νόμι­μη τη συνέ­χι­ση της Αγγλι­κής κυριαρ­χί­ας και απο­τε­λού­σε προ­σβο­λή του δικαιώ­μα­τος  της εθνι­κής αυτο­διά­θε­σης των Επτα­νή­σιων, υπο­στή­ρι­ζαν οι ριζο­σπά­στες Ο  Ζερ­βός-Ιακω­βά­τος θα επι­ση­μά­νει: «Ανά­κτη­σις λοι­πόν της Ελλη­νι­κής μας εθνι­κό­τη­τος, διόρ­θω­σις της εσω­τε­ρι­κής μας κατα­στά­σε­ως , σπου­δαί­ος και σοβα­ρός τρό­πος εξε­τά­σε­ως, ανα­τρο­φή και μόρ­φω­σις του λαού με δημο­κρα­τι­κάς αρχάς πρό­σω­πα πολι­τι­κού χαρα­κτή­ρα εγνω­ρι­σμέ­νου. Ιδού δια ποί­ων μέσων δυνά­με­θα να κάμω­μεν καλή χρή­σιν της ελευ­θε­ρο­τυ­πί­ας».³ Αυτός είναι κατά τη γνώ­μη του ο ρόλος του Τύπου.                                                         Η ελευ­θε­ρία, ως δικαί­ω­μα, δεν αφο­ρού­σε μόνο τους πολί­τες του Ιόνιου κρά­τους αλλά και κάθε τμή­μα­τος του Ελλη­νι­σμού που το δια­περ­νού­σε η φλό­γα της ελευ­θε­ρί­ας  και της συνέ­νω­σης με το εθνι­κό του κέντρο. Έμπρα­κτη από­δει­ξη των δια­θέ­σε­ων και εθνι­κών αισθη­μά­των των κατοί­κων των νησιών υπήρ­ξε η προ­σφο­ρά τους σε χρή­μα, αίμα και η κάθε είδους συμπα­ρά­στα­σή  στους αγω­νι­ζό­με­νους, ενά­ντια στον Οθω­μα­νό κατα­κτη­τή (Μολ­δο­βλα­χία, Φιλι­κή Εται­ρεία, Λάλα Ηλεί­ας, Μεσο­λόγ­γι, Πάτρα, Κόριν­θος, Δερ­βε­νά­κια, Μονή Σέκ­κου, Πέτρα Βοιω­τί­ας, Αττι­κή ‚Πέτα, συμ­με­το­χή  σε θαλασ­σι­νούς αγώ­νες, κ.α.) προ­σφο­ρά που μαρ­τυ­ρού­σε ότι ένοιω­θαν κομ­μά­τι της σκλα­βω­μέ­νης Ελλά­δας και συνέ­δε­αν την ανε­ξαρ­τη­σία της με την απε­λευ­θέ­ρω­ση όλων των Ελλή­νων⁴. Ο ενθου­σια­σμός στο άκου­σμα της έκρη­ξης της Επα­νά­στα­σης του 1821 και η απο­γο­ή­τευ­ση των Επτα­νή­σιων από την κατά­φω­ρη παρα­βί­α­ση της προ­α­να­φε­ρό­με­νης Συν­θή­κης γίνο­νται στίχοι(20^ος & 21^ος ) στο έργο του Εθνι­κού μας ποι­η­τή Διο­νυ­σί­ου Σολωμού:

«…Ε φωνά­ξα­νε ως τ’ αστέρια

του  Ιονί­ου τα νησιά

και σηκώ­σα­νε τα χέρια

για να δεί­ξου­νε χαρά.

…

Μ’ όλον πού­ναι  αλυσωμένο

το καθέ­να τεχνικά

και εις το μέτω­πο γραμμένο

 έχει Ψεύ­τρα Ελευθεριά…»

Ο θυρεός του Ηνωμένου Βασιλείου περιβαλλόμενος από τα εμβλήματα των επτά νήσων

 

Τερά­στιο υπήρ­ξε, το τίμη­μα συμπα­ρά­στα­σης στους  σκλα­βω­μέ­νους αδελ­φούς (διώ­ξεις, εξο­ρί­ες, απαγ­χο­νι­σμοί, δημεύ­σεις περιου­σιών), από την προ­στά­τι­δα Δύνα­μη  , προ­σα­να­το­λι­σμέ­νης στο δόγ­μα ακε­ραιό­τη­τας της Οθω­μα­νι­κής Αυτο­κρα­το­ρί­ας⁵. Η Αγγλία εδραί­ω­σε την κυριαρ­χία της στα νησιά με τη Συν­θή­κη που υπο­γρά­φη­κε στο Παρί­σι στις 5 Νοεμ­βρί­ου του 1815. Με την Πρά­ξη αυτή τα Ιόνια νησιά απο­τέ­λε­σαν ενιαίο κρά­τος, ελεύ­θε­ρο και ανε­ξάρ­τη­το με έδρα την Κέρ­κυ­ρα κάτω από την άμε­ση και απο­κλει­στι­κή προ­στα­σία της προ­α­να­φε­ρό­με­νης Δύνα­μης . Η Συν­θή­κη του 1815 παρά τις ελπί­δες του Ιόνιου λαού για ελευ­θε­ρία και ανε­ξαρ­τη­σία στην ουσία ‚με το μετέ­πει­τα Σύνταγ­μα του 1817 (Σύνταγ­μα Μαί­τλανδ) , φαλ­κί­δευε τις παρα­πά­νω αξί­ες δίνο­ντας την πραγ­μα­τι­κή εξου­σία στους Άγγλους  και μετα­τρέ­πο­ντας το κρά­τος των «Ηνω­μέ­νων Πολι­τειών  των Ιονί­ων Νήσων» σε προ­τε­κτο­ρά­το της Αγγλί­ας⁶. Μία πρώ­τη ένδει­ξη των πραγ­μα­τι­κών δια­θέ­σε­ων της «προ­στά­τι­δας» Δύνα­μης, που προ­μή­νυε δυσά­ρε­στα την διά­στα­ση ανά­με­σα στις γρα­πτές δεσμεύ­σεις της  στον κατα­στα­τι­κό χάρ­τη του 1817 και σε αυτό που θα επα­κο­λου­θού­σε στην πρά­ξη, είναι η στά­ση της Αγγλι­κής Διοί­κη­σης στο γλωσ­σι­κό ζήτη­μα του «προ­στα­τευό­με­νου» κρά­τους. Παρά την αρχι­κή πρό­βλε­ψη στο Σύνταγ­μα του 1817 ως επί­ση­μης γλώσ­σας του κρά­τους της ελλη­νι­κής, η πρό­νοια αυτή, επι­με­λώς, ανα­βαλ­λό­ταν απο­γοη­τεύ­ο­ντας ακό­μη και εκεί­νους που ήταν πιο μετριο­πα­θείς απέ­να­ντι στους νέους κυρί­αρ­χους. Πάντως  η χρή­ση της ελλη­νι­κής στη Διοί­κη­ση δεν θα επι­τευ­χθεί πριν το 1852, αν και τα προ­ο­δευ­τι­κά στοι­χεία των νησιών αγω­νί­στη­καν για την ελλη­νι­κή γλώσ­σα και συνέ­δε­σαν το αίτη­μα αυτό με το δικαί­ω­μα της ελευ­θε­ρο­τυ­πί­ας. Πάνω στην μάχη για τη γλώσ­σα οι Επτα­νή­σιοι έδι­ναν τον αγώ­να τους για την ανα­γνώ­ρι­ση του ενός στοι­χεί­ου της εθνι­κό­τη­τάς τους Ως το Μάϊο του 1848-επο­χή επα­να­στα­τι­κού ανα­βρα­σμού στην Ευρώ­πη (Βέλ­γιο, Γαλ­λία, Γερ­μα­νία, Ιτα­λία κ.α.)-η μόνη εφη­με­ρί­δα η οποία εκδί­δε­ται είναι η εφη­με­ρί­δα της Κυβέρ­νη­σης και οι νησιώ­τες ενη­με­ρώ­νο­νται από τον Τύπο της Ελλά­δας.                                                                                                             Εκτός από την προ­σβο­λή της εθνι­κό­τη­τας  που βάλ­λο­νταν κατά τον Ζερ­βό στο ένα από τα δύο ουσιώ­δη στοι­χεία της ‚τη γλώσ­σα (το άλλο ήταν η θρη­σκεία), δεν του δια­φεύ­γει η φύση και ο πραγ­μα­τι­κός χαρα­κτή­ρας της Αγγλι­κής πολι­τι­κής όσον αφο­ρά τη μετα­χεί­ρι­ση των αποι­κιών της: «Και εντού­τοις η Αγγλι­κή πολι­τι­κή απε­τόλ­μα να κατη­γο­ρεί τας απο­λύ­τους και δεσπο­τι­κάς κυβερ­νή­σεις ότι μετε­χει­ρί­ζο­ντο  απαν­θρώ­πως τους υπη­κό­ους των οσά­κις απή­τουν παρ’ αυτών δικαιώ­μα­τα και ελευ­θε­ρί­ας, αύτη δε εις την Επτά­νη­σον εδεί­χθη καθ’όλα χει­ρο­τέ­ρα από τα ίδια τυραν­νι­κά κρά­τη, διό­τι κατε­δί­ω­κεν απη­νώς όσους πίστευαν ως αυτή εις την ελευ­θε­ρί­αν και την εθνι­κήν ανε­ξαρ­τη­σί­αν». Αυτή η κρι­τι­κή, όπως ισχυ­ρί­ζε­ται,  δεν επε­κτεί­νε­ται  στον Αγγλι­κό λαό, ο οποί­ος είναι και αυτός θύμα της αρι­στο­κρα­τί­ας⁷. Η Αγγλι­κή παρου­σία στα Επτά­νη­σα δεν προ­σβλέ­πει μόνο σε πολι­τι­κή κυριαρ­χία αλλά κυρί­ως σε οικο­νο­μι­κή . Το ένα ενι­σχύ­ει το άλλο. Ο αντα­γω­νι­σμός εκδη­λώ­νε­ται σκλη­ρός· ιδιαί­τε­ρα  στη θάλασ­σα, ο στό­λος του κατα­κτη­τή κτυ­πά όποιον προ­σπα­θεί να τον αντα­γω­νι­στεί. Οι συνέ­πειες ήταν οδυ­νη­ρές για την κοι­νω­νία των νησιών: διοί­κη­ση που εξου­θέ­νω­νε κοι­νω­νι­κά, οικο­νο­μι­κά και ηθι­κά πλα­τιά στρώ­μα­τα της κοι­νω­νί­ας των νησιών, στε­λέ­χω­ση του διοι­κη­τι­κού μηχα­νι­σμού από ξένους κυρί­ως⁸ και ελά­χι­στους ντό­πιους προ­σκεί­με­νους⁹ στο  καθε­στώς της Προ­στα­σί­ας, επι­βο­λή προ­στί­μων, φόρων και βαρύ­τα­των δασμών σε βασι­κά αγα­θά (σιτη­ρά, λάδι, κρα­σί) που έπλητ­ταν  τα  ασθε­νέ­στε­ρα στρώ­μα­τα του πλη­θυ­σμού, τοκο­γλυ­φία, απώ­λεια γης  και των λίγων περιου­σια­κών μέσων- όσων ανή­καν στα κατώ­τε­ρα κλι­μά­κια της αστι­κής τάξης και των μικροϊ­διο­κτη­τών γης- παρά­λυ­ση του εμπο­ρί­ου και της ναυ­τι­λί­ας)¹⁰ Παράλ­λη­λα  η πολι­τι­κή της Ιονι­κής Τρά­πε­ζας της Κεφα­λο­νιάς επι­δεί­νω­νε την κατά­στα­ση για­τί από το ένα μέρος  δεχό­ταν κατα­θέ­σεις με επιτόκιο3% και δάνει­ζε με 9% και  από  το άλλο ασκού­σε φοβε­ρές πιέ­σεις σε όσους δανεί­ζο­νταν για εξό­φλη­ση  του χρέ­ους τους. Πολ­λοί, ακό­μα και πλού­σιοι, έχα­ναν τις περιου­σί­ες τους και σημα­ντι­κοί οικο­νο­μι­κοί πόροι όδευαν προς Αγγλία.¹¹                                   Οι μεταρ­ρυθ­μί­σεις του Αρμο­στή Sheaton,το 1848, εναρ­μο­νι­σμέ­νες με τις απαι­τή­σεις  των και­ρών για απο­φυ­γή της επέ­κτα­σης επα­να­στα­τι­κών κινή­σε­ων-ανά­λο­γων των ευρω­παϊ­κών-  και στο Ιόνιο Κρά­τος, προ­σβλέ­πουν  σε μεταρ­ρυθ­μί­σεις (ελευ­θε­ρο­τυ­πία, άδεια ίδρυ­σης πολι­τι­κών λεσχών και ελευ­θε­ρία του συνέρ­χε­σθε, μυστι­κή ψηφο­φο­ρία κ. α.)¹². Αυτές οι εξε­λί­ξεις προ­ε­τοί­μα­σαν τις συνει­δή­σεις και δια­μόρ­φω­σαν πολι­τι­κές και εθνι­κές ταυ­τό­τη­τες· συνέ­βα­λαν  στη μετε­ξέ­λι­ξη των ιδε­ο­λο­γι­κών και πολι­τι­κών τάσε­ων σε δύο κομ­μα­τι­κούς σχη­μα­τι­σμούς με συγκρο­τη­μέ­νη ιδε­ο­λο­γία, οργα­νω­μέ­νο πρό­γραμ­μα και δρά­ση. Πρό­κει­ται για τα: Ριζο­σπα­στι­κό και Μεταρ­ρυθ­μι­στι­κό κόμ­μα. Απέ­να­ντι σε αυτά δρού­σε το συντη­ρη­τι­κό κόμ­μα των υπο­στη­ρι­κτών της Προ­στα­σί­ας των επο­νο­μα­ζό­με­νων «Προ­στα­σια­νών» ή «Κατα­χθό­νιων» οι οποί­οι αντι­δρού­σαν στις προ­τει­νό­με­νες μεταρρυθμίσεις

Η πολι­τι­κή δρά­ση των ριζο­σπα­στών στην Κεφα­λο­νιά  έχει ξεκι­νή­σει  πολύ πριν το 1848 (από το 1830)¹³. Μέσα στους κόλ­πους του Συλ­λό­γου «Κοραής»(1843) στο Αργο­στό­λι θα σημειω­θεί η διά­στα­ση ιδε­ών στο φιλε­λεύ­θε­ρο στρα­τό­πε­δο της Κεφα­λο­νιάς που οδή­γη­σε στη διαί­ρε­σή του( σε Μεταρ­ρυθ­μι­στές και Ριζο­σπά­στες). Ιδιαί­τε­ρα στην Κεφα­λο­νιά, κέντρο του Ριζο­σπα­στι­σμού, οι επα­να­στα­τι­κές ιδέ­ες θα βρουν δυνα­μι­κή διέ­ξο­δο   στις εξε­γέρ­σεις των ετών 1848, 1849 με τερά­στιο το φόρο αίμα­τος και  ανυ­πο­λό­γι­στη κατα­στρο­φή της παρα­γω­γής του νησιού που επα­κο­λού­θη­σε μετά την από­βα­ση στρα­τιω­τι­κών δυνά­με­ων στο νησί στην επο­χή του αρμο­στή Henry George Ward (1849–1855)¹⁴.Τα σκλη­ρά και απάν­θρω­πα μέτρα που εφάρ­μο­σε ο Ward και προ­κά­λε­σαν τον τρό­μο, τη φρί­κη και την οργή του πλη­θυ­σμού , στη­λι­τεύ­θη­καν από την ηγε­σία του Ριζο­σπα­στι­κού κόμ­μα­τος και ενί­σχυ­σαν το αγω­νι­στι­κό του φρό­νη­μα Ακο­λου­θεί εξο­ρία του Ζερ­βού στα Κύθη­ρα. Από την εξο­ρία ο Ηλί­ας Ζερ­βός καυ­τη­ρί­α­ζε σε ανα­φο­ρά του στην Ιόνιο Βου­λή την ευθύ­νη του Προ­στα­σια­νού καθε­στώ­τος και των ντό­πιων οργά­νων του και πρό­βαλ­λε τα απάν­θρω­πα μέτρα του Αρμο­στή που απο­τε­λού­σαν όχι ποι­νή, αλλά εκδί­κη­ση¹⁵.

Ανά­λο­γα θαρ­ρα­λέα και περή­φα­νη ήταν και η στά­ση του Ιωσήφ Μομ­φερ­ρά­του. Παρά τις νου­θε­σί­ες φύλ­λων και συγ­γε­νών του να μην εκδό­σει το 20^ο φύλ­λο της εφη­με­ρί­δας του «Ανα­γέν­νη­σις», επει­δή  στη­λί­τευε τα ανο­σιουρ­γή­μα­τα του Ουάρ­δου προ­χώ­ρη­σε στην εκδο­σή του. Σε αυτό με δρι­μύ­τα­το ύφος  περιέ­γρα­φε την κατα­στρο­φή και φρί­κη που σκέ­πα­σε την πατρί­δα του ενά­ντια σε κάθε έννοια ελευ­θε­ρί­ας και δικαιο­σύ­νης. Μόλις το φύλ­λο της εφη­με­ρί­δας εδη­μο­σιεύ­θη­κε ο συντά­κτης της συνελ­λή­φθη­κε βίαια  και εστά­λη εξό­ρι­στος στους Οθω­νούς( νησί ΒΔ. της Κέρ­κυ­ρας ανή­κον στο σύμπλεγ­μα «Δια­πό­ντια νησιά»)¹⁶

ΠΗΓΕΣ

1.  Τα άλλα δύο ήταν :το Μεταρρυθμιστικό και το κόμμα των Καταχθονίων συνεργατών της Αγγλικής διοίκησης

- Το κοινωνικό έργο των Ριζοσπαστών Βουλευτών στην Θ’ Βουλή επισημαίνει ο Γεώργιος Βερύκιος(Ζακυνθινός ριζοσπάστης, γιός του φιλικού Ιωάννη Βερύκιου ): «το δε ριζοσπαστικόν (κόμμα) ου μόνον της φιλοπατρίας ακραίον του λαού πόθον διέτυπον, αλλά και των επειγουσών της κοινωνίας αναγκών προνοιών ποιούμενον νομοσχέδιον εισήγαγε.…». Βερύκιος Γεώργιος, «Απομνημονεύματα επί της πρώην Ιονίου Πολιτείας, κυρίως δε περί του εν ταύτη επικρατήσαντος ριζοσπαστικού φρονήματος», Κεφαλληνία: τύποις Προόδου, 1870.σ. 175–176

-Οι Ριζοσπάστες επραγματοποίησαν και σημαντικό κοινωνικό έργο: Την κατάργηση του ανατοκισμού ο οποίος αφορούσε την προσθήκη του τόκου σ’ένα κεφάλαιο δανείου και το αρχικό κεφάλαιο μαζί με τον τόκο να τοκίζεται μαζί εκ νέου: Οι ριζοσπάστες κατήγγειλαν τον ανατοκισμό ότι είχε σκοπό «την συγκέντρωσιν του πλούτου εις χείρας ολίγων», την κατάργηση  του αναγκαστικού πλειστηριασμού των ακινήτων, την κατάργηση του δασμού στα δημητριακά, τον περιορισμό των δημοσίων δαπανών και μάλιστα αυτών που αφορούσαν σε δημόσια έργα ο.π  σ.147

-Βερύκιος Γεώργιος, «Απομνημονεύματα επί της πρώην Ιονίου Πολιτείας, κυρίως δε περί του εν ταύτη επικρατήσαντος ριζοσπαστικού φρονήματος», Κεφαλληνία: τύποις Προόδου, 1870.

2-  Είναι κόμμα πλειοψηφικό στην Βουλή. Είναι φιλελεύθεροι και φιλοπρόοδοι. Την ‘Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα δεν την επιζητούν άμεσα αλλά την μεταθέτουν στο μέλλον όταν το επιτρέψουν οι συνθήκες. Μέχρι τότε επιδιώκουν μεταρρυθμίσεις στο πλαίσιο του Συντάγματος του 1817 για κατοχύρωση πολιτικών ελευθεριών.Η κοινοβουλευτική τους ομάδα  περιλαμβάνει σημαντικές προσωπικότητες: ο Ανδρέας Μουστοξύδης, Ο Πέτρος Βραΐλας- Αρμένης, ο Σπυρίδων Ζαμπέλιος, ο Ναπολέων Ζαμπέλης, Ο Σωκράτης Κουρής, ο Στέφανος Παδοβάς κ.α.

3– Ηλίας Ζερβός-Ιακωβάτος «Οι λαοί κινούνται και επαναστατούν αφ’ εαυτού των» Η Φιλοσοφική σκέψη στην Ελλάδα από το 1828 ως το 1922.Ευρωπαϊκές επιδράσεις και Προσπάθειες για μια Εθνική    Φιλοσοφία 1828–1875,(Ανθολογία κειμένων, εις. σχ. Ρωξάνη Δ Αργυροπούλου),Τ. Α’ ‚Αθήνα 1995 σ.300

4– Τρικούπης Σπυρίδων, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως τ.2  

     Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη, σσ ‚71,72,132,141–144,

184–190

–Βερύκιος Σπυρίδων Ιστορία των Ηνωμένων Κρατών των Ιονίων Νήσων,

Αθήνα 1964 , σελ.174

-Μοσχόπουλος Γεώργιος,  Ιστορία  της Κεφαλλονιάς (1797–1940)

     Πολιτική Ιστορία-Πολιτισμός-Παιδεία-Γράμματα –Τέχνες, τόμος Β’ 

       Αθήνα 1988 σσ. 136–141

–Πετράτος Πέτρος «Η συμβολή των Κεφαλλονιτών στην Επανάσταση 

    του 1821» ‘Εκδοση Πολιτιστικός και Καλλιτεχνικός Σύλλογος «Η

Τετράπολις».

-Ο ριζοσπάστης βουλευτής Ναθαναήλ Δομενεγίνης  βρήκε μαρτυρικό θάνατο ενώ συμμετείχε στο κίνημα για την απελευθέρωση της Ηπείρου το 1854

5- Σε όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Επανάστασης του 1821, η Αγγλία  έχει ταχθεί τουλάχιστον μέχρι το 1823- τυπικά και ουσιαστικά ‑υπέρ της ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και επομένως κατά του εθνικού απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων. Αυτή η πολιτική εφαρμόζεται και στα Επτάνησα μέσω της Προστασία  από τον Άγγλο Αρμοστή: απαγορεύει με ποινές φυλάκισης, εξορίας, δήμευσης περιουσίας κάθε κίνηση συμμετοχής ή συμπαράστασης  στην Επανάσταση, αλλά και κάθε εμπορική συναλλαγή με τους επαναστάτες ‘Έλληνες. Αυτά τα μέτρα υπαγορεύονται από την  «αρχή της ουδετερότητας» ‚που η Αγγλία έχει διακηρύξει απέναντι στον αγώνα των Ελλήνων κατά των Οθωμανών κατακτητών του.

Παράλληλα όμως-προς διάψευση των διακηρυγμένων αρχών τους εφοδιάζουν τα οθωμανικά πολεμικά πλοία καθώς περνούν από τη Ζάκυνθο και στέλνουν πολεμοφόδια και τρόφιμα στους Τούρκους όταν βρίσκονται αποκλεισμένοι στα φρούρια από τους Έλληνες· ή δείχνουν απίστευτη σκληρότητα στους Ζακυνθινούς χωρικούς, όταν επιτίθενται σε οθωμανικό πλοίο, που προσάραξε στη στεριά  ‑νικημένο σε ναυμαχία  από ελληνικό- για να δεχτεί βοήθεια από τους Άγγλους του νησιού.

Πετράτος Πέτρος «Η συμβολή των Κεφαλλονιτών στην Επανάσταση του 1821» ό.π σ.8

-zakynthos-museumsolomos.gr

-imerazante.gr

6 — «προτεκτοράτο»:το κράτος που τελεί υπό τον έννομο έλεγχο προστάτιδας Δύναμης, έχοντας απωλέσει την εθνική του αυτοδιάθεση (π.χ. ‚αποικία).Ετυμ: μεταφορά στα ελληνικά του γαλλικού protectorat/protecteur=προστατευτικός, καλυμμένος, ρήμα protego=στεγάζω, καλύπτω, προστατεύω. Γ. Μπαμπινιώτη ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ, Α΄ Έκδοση Απρίλιου 1998.

-H διοίκηση της Προστασίας οργανώθηκε με τρόπο ανελεύθερο, σχεδόν αποικιακό, με βάση το Σύνταγμα του 1817ή Σύνταγμα Μαίτλανδ από  το όνομα του πρώτου Αρμοστή Thomas Maitland.Η διοίκησή του  χαρακτηριζόταν από  αδιαλλαξία και σκληρότητα. Το Σύνταγμα Μaitland όριζε Βουλή από 40 μέλη, κεντρική Κυβέρνηση από 6 μέλη, που λεγόταν Γερουσία και δικαστική εξουσία. Αλλά όλες τις εξουσίες τις ασκούσε νόμιμα είτε αυθαίρετα ο  Αρμοστής και η «ανεξαρτησία» ήταν κενό γράμμα. Ο Αρμοστής συγκαλούσε τη Βουλή σε πολύ αραιά  διαστήματα με σκοπό κυρίως να εγκρίνει τα νομοσχέδια της Γερουσίας δηλαδή του Αρμοστή χωρίς καμμιά αντίρρηση ή συζήτηση. Γι’ αυτό ο κόσμος τις πρώτες βουλές τις ονόμαζε «βουβές» και τους βουλευτές «ναιναίδες» γιατί πάντα έλεγαν «ναι, ναι» ή όπως τους έλεγε ο Λασκαράτος:  «κομεστάδες», γιατί πάντα ψήφιζαν τα νομοσχέδια της Γερουσίας απαράλλαχτα όπως ήταν, λέγοντας τυπικά τη φράση «comme sta» «comme sta» που σήμαινε: «όπως είναι», «όπως είναι».  Πρωτεύουσα του Κράτους ήταν η Κέρκυρα: έδρα του Αρμοστή, της Βουλής και της Κεντρικής Κυβέρνησης. Σε κάθε νησί υπήρχε μία τοπική Κυβέρνηση, ένας Άγγλος τοποτηρητής  του Αρμοστή,  ένας ντόπιος έπαρχος  διορισμένος από τη Γερουσία και ένα τοπικό Συμβούλιο αυτοδιοίκησης έμπιστο στην Προστασία. Η Εκτελεστική Αστυνομία περιοριζόταν στα κοινά αδικήματα,  ενώ η Υψηλή Αστυνομία καταδίωκε τα φρονήματα και κάθε αντιστασιακή εκδήλωση. Τα φρούρια, τα οχυρά και τα λιμάνια τα φρουρούσε αγγλικός στρατός που είχε αρχηγό το Βρετανό Αρχιστράτηγο. Η νομοθεσία ήταν αναχρονιστική, φεουδαρχικό κατάλοιπο της Βενετοκρατίας. Εφημερίδες δεν υπήρχαν ούτε και τυπογραφεία,  παρά μόνο το Κυβερνητικό στην Κέρκυρα και  όταν οι Επτανήσιοι ήθελαν να ενημερωθούν ή να ακουστούν κατέφευγαν στις εφημερίδες των Αθηνών και της Μάλτας (και λιγότερο της Ρώμης, της Νεάπολης και της Αυστρίας).

-Γ.Γ. Αλισανδράτος «Ο Επτανησιακός Ριζοσπαστισμός (1848–1864) σσ.27,142.

-ΛΑΣΚΑΡΗ Σ.Θ. ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΛΛΑΔΑΣ  ΚΕΦ.ΙΓ’ σελ.92–93

-Πανταζόπουλος Ν.Ι. «Εθνικό Φρόνημα» γλώσσα και δίκαιο στο Ιόνιο   Κράτος πριν την ενσωμάτωση» στο «Το Ιόνιο Κράτος 1815–1864 Πρακτικά του Διεθνούς Συμποσίου Ιστορίας (Κέρκυρα 21–24 Μαΐου 1887. Κέντρο Μελετών Ιονίου Αθήνα 1997 σσ. 361–363. Ένδειξη των προθέσεων των νέων κυριάρχων απέναντι στους  κυριαρχούμενους αποτελούσε η στάση τους στο ζήτημα της γλώσσας. Παρά την πρόνοια του Συντάγματος του 1817,το οποίο αναγνώριζε την ελληνική ως μόνη επίσημη γλώσσα του κράτους, ωστόσο η αναβλητικότητα των αγγλικών αρχών δεν επέτρεψε την καθολικότητα της χρήσης της στο δημόσιο πριν  το 1852.Το γεγονός αυτό δυσχέραινε κατά πολύ την καθημερινότητα των ανθρώπων στις σχέσεις τους με το δημόσιο. Μέχρι τότε την θέση της είχε καταλάβει η Ιταλική. Τα προοδευτικά στοιχεία της Επτανήσου(Μεταρρυθμιστές-Ριζοσπάστες) είχαν αγωνιστεί για την καθιέρωση της και συνέδεσαν το αίτημα αυτό με το δικαίωμα της ελευθεροτυπίας.

7- Ηλίας Ζερβός-Ιακωβάτος Το Ενωτικόν Ζήτημα φ.7ν

8-ΔΕΜΠΟΝΟΥ ΑΓΓΕΛΟΔΙΟΝΥΣΗ. Η ΠΕΙΘΑΡΧΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ      ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ «Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ    ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΕΝΕΤΣΙΑΝΟΥΣ ΣΤΟΥΣ ΕΓΓΛΕΖΟΥΣ» ΕΚΔΟΣΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΔΗΜΟΥ ΑΡΓΟΣΤΟΛΙΟΥ ΑΡΓΟΣΤΟΛΙ 1985, σ. 90–91

-Βερύκιος Σπύρος Χρ., «Ιστορία των Ηνωμένων Κρατών …» ό.π.  σ.211

- Παξιμαδοπούλου – Σταυρινού Μ., «Οι εξεγέρσεις της Κεφαλληνίας κατά τα έτη 1848 και 1849», Αθήνα, Εταιρεία Κεφαλληνιακών ιστορικών Ερευνών, 1980.σσ  14,55

9-  ΒΕΡΥΚΙΟΣ ΣΠΥΡΟΣ «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΚΡΑΤΩΝ .….», ό.π.σελ.281.

- Μοσχόπουλος Γεώργιος, Ιστορία  της Κεφαλλονιάς (1797–1940)

 Πολιτική Ιστορία-Πολιτισμός-Παιδεία-Γράμματα –Τέχνες, Αθήνα,   τόμος Β’, σ.σ   88–89

-ΠΕΤΡΑΤΟΥ ΠΕΤΡΟΥ, «Λαϊκές Ταραχές του 1833 στο Αργοστόλι, Ανέκδοτη αναφορά της Ειδικής [Ανακριτικής] Επιτροπής», Εκδόσεις Σίσυφος, Αθήνα 1999, σ. 19.

-εφημερίδα «Φιλελεύθερος» αρ. 2 έτος Α, Σάββατο 26 Φεβρουαρίου 1849 από άρθρο κεντρικό με τίτλο «Οποίαι είναι οι αληθείς επιθυμίαι του επτανησιακού λαού», σ. 3β

-ΧΡΟΝΙΚΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ, Σύγγραμμα Περιοδικόν Εκδιδόμενον υπό της «Ζακυνθινής Εστίας», Τόμος Α’, 1964. Εκατονταετής της Ενώσεως της Επτανήσου, Αθήνα, σ. 79

- Χιώτης Παναγιώτης, «Ιστορία του Ιονίου Κράτους από συστάσεως αυτού μέχρις ενώσεως (1815–1864)», , τόμος Β΄, 1877, Ζάκυνθος, τυπογραφείον  «Η Επτάνησος»,σ.151.

10.- «Φιλελεύθερος» αρ. 6 έτος Β, Τρίτη 4 Ιουλίου 1850 «Κατάστασις της Επτανήσου», σελ. 11β. Ο Ζερβός Ηλίας , ηγετική φυσιογνωμία του Ριζοσπαστικού κινήματος στην Κεφαλονιά και βουλευτής του ομώνυμου κόμματος  στο άρθρο αυτό περιγράφει τη ζοφερή κατάσταση που διαμορφώθηκε στα Επτάνησα και η οποία ολοένα απειλούσε ευρύτερα στρώματα του λαού με πρώτα θύματα τις κατώτερες τάξεις του λαού και υποδεικνύει τους υπεύθυνους «…Εισήχθη νομοθεσία ξένη και πολύπλοκος… εκμηδενίζουσα πάσαν ελευθερίαν και ατομικήν ασφάλειαν – δεσμεύουσα την ιδιοκτησία – ανεγείρουσα το φάσμα του τιμαριωτισμού – παραλύουσα την γεωργίαν και καταστρέφουσα το εμπόριον και την ναυτιλίαν… Ποιοι εισήγαγαν την ενυπάρχουσαν νομοθεσίαν – τον καταστρεπτικόν πλειστηριασμόν – την δέσμευσιν της ιδιοκτησίας των αγροληπτών – το δικαίωμα της προτιμήσεως και τον ανήθικον ανακοτισμόν; Οι ξένοι και οι εγχώριοι του παρελθόντος. Ποιοι εψήφισαν τους φόρους επί των δημητριακών καρπών και επί των προϊόντων της σταφίδας, του ελαίου και του οίνου – ποιοι εισήγαγαν το χαρτόσημον. Ποιοι εβάρυναν και εγύμνωσαν τον λαόν – ποιοι του ήρπασαν τα χρήματά του και τα εκαταχράσθησαν – ποιοι εκκένωσαν το ταμείον και απήντησαν μεγάλα χρέη, οι ξένοι και οι εγχώριοι του παρελθόντος…» σελ. 12α .

11- Χιώτης Παναγιώτης, «Ιστορία του Ιονίου Κράτους από συστάσεως αυτού μέχρις ενώσεως (1815–1864)», τόμος Β΄, σσ.  139–140

1877, Ζάκυνθος, τυπογραφείον «Η Επτάνησος»

— Παξιμαδοπούλου – Σταυρινού Μ., «Οι εξεγέρσεις της Κεφαλληνίας κατά τα έτη 1848 και 1849», Αθήνα, Εταιρεία Κεφαλληνιακών  ιστορικών   Ερευνών, 1980 ‚σσ, 17,78,

12--Οι μεταρρυθμίσεις του Αρμοστή Seaton ενθάρρυναν την  ελευθεροτυπία, την ελευθερία του συνέρχεσαι  (εφόσον δόθηκε άδεια ίδρυσης πολιτικών λεσχών) τη μυστική ψηφοφορία.Oι  πολιτικοί σχηματισμοί, που είχαν διαμορφωθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες των Ιονίων Νήσων ‚εκφράζονται δημοσιογραφικά μέσω εφημερίδων, που απηχούν τις ιδέες τους και φιλοδοξούν να επηρεάσουν τους εκλογείς αφού η ελευθεροτυπία συνδέθηκε και με το δικαίωμα εκλογής αντιπροσώπων. Σε κάθε νησί τα υπάρχοντα κόμματα είχαν τα δικά τους δημοσιογραφικά    όργανα. Έτσι π.χ. μεταρρυθμιστικές εφημερίδες ήταν:

«Πατρίς» (Κέρκυρα), «Ανεξάρτητος» (Κεφαλονιά), «Μέλλον» (Ζάκυνθος) Ριζοσπαστικές: «Φιλελεύθερος», «Αναγέννησις», «Αληθής Ριζοσπάστης», «Χωρικός» (Κεφαλονιά), «Ρήγας» (Ζάκυνθος).κ.ά.

Πολιτικές Λέσχες Ριζοσπαστών: «Κοραής», «Δημοτικόν Κατάστημα»,(Αργοστόλι), «Ομόνοια» (Ληξούρι), «Ένωσις» (Ζάκυνθος)

13  -εφ.Πατρίς φ.4, «Οι Ριζοσπάσται» 5–2‑1849,εν Κερκύρα, σσ. 1–4,

      — Παξιμαδοπούλου – Σταυρινού Μ., «Οι εξεγέρσεις…ό.π,σσ   57,58

         - Ζερβός Ιακωβάτος Ηλίας, «Τα Κεφαλληνιακά η αναφορά

         συνταχθείσα δια την Βουλήν των αντιπροσώπων της Ιονίου  

         Επικράτειας», εν Κεφαλληνία 1850.ό.π σ.41

14–  Τα τρία εκείνα στρατοδικεία εμαστίγωσαν ως 400 άτομα μεταξύ αυτών και κάποιες γυναίκες εγγάμους. Σαράντα τρεις καταδικάστηκαν σε θάνατο από τους οποίους απαγχονίστηκαν είκοσι ένα και  παρέδωσαν στις φλόγες γύρω στα 80 σπίτια χωρικών με τα γεννήματα της γης  και τα έπιπλα σε διάφορα μέρη του νησιού όπου κηρύχθηκε παράνομα ο στρατιωτικός νόμος. Εδολοφονήθηκαν ακόμη τρεις φιλήσυχοι πολίτες που εργαζόντουσαν  από άγγλους στρατιώτες που διατάχθηκαν να πυροβολήσουν εναντίον τους από τον αστυνομικό μοίραρχο Ραμανδή με εντολή του Αρμοστή στο χωριό Τρωϊαννάτα. Η τρομοκρατία και ο φόβος εξαπλώθηκε στο νησί  και κυρίως στα μέρη εκείνα όπου το ριζοσπαστικό αίσθημα υπήρξε ανθηρό και ακατάβλητο (Σκάλα, Σίσια, Σάμη, Ομαλά).

Οι φυλακές είχαν γεμίσει καταδικασμένους πολίτες. Αναφέρει ο Βερύκιος: «Οι Βρεττανοί δεν κατεδίωξαν μόνο τον πληθυσμό αλλά προσπάθησαν να ερημώσουν την Νήσον ως άλλοτε ο Ιμπραήμ την Πελοπόννησο… Ούτω έθεσαν πυρ και κατέστρεψαν εύφορους ελαιώνας, εξερρίζωσαν και αφάνισαν εκτεταμένους αμπελώνας. Πάσα κίνησις ενεκρώθη, τα αποθέματα των τροφίμων ή εξηντλούντο ή κατέσχοντο, η πείνα, η δυστυχία και η απόγνωσις εμάστιζον τον πληθυσμό». Οι καταστροφές επεκτάθηκαν και σε περιοχές που δεν είχαν αναμιχθεί στη στάση αλλά είχαν εκδηλώσει το εθνικό τους φρόνημα στο κίνημα του 1848 (Ζερβάτα, Μουζακάτα, Τρωϊαννάτα, Φραγκάτα). Στις 10 Σεπτεμβρίου 1849 και ενώ η εξέγερση έχει κατασταλεί  αγκυροβολεί στο λιμάνι του Αργοστολίου ο βρετανικός στόλος της Μεσογείου από τη Μάλτα με επικεφαλής τον William Parker ως αλαζονική ένδειξη της Βρετανικής δύναμης στα νησιά.Δύναμη 131.000 ανθρώπων κατέλαβαν τα υψώματα της πόλης, που μετέφεραν και 10 τηλεβόλα, θύμιζε κατά τον Ward  την εποχή της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου. Στις 4 Ιουλίου 1851 είκοσι τρεις κρατούμενοι υποβάλλουν στον Υπουργό Αποικιών Grey αίτηση Χάριτος. Παξιμαδοπούλου – Σταυρινού Μ., «Οι εξεγέρσεις της Κεφαλληνίας κατά τα έτη 1848 και 1849», Αθήνα, Εταιρεία Κεφαλληνιακών ιστορικών Ερευνών, 1980.

Παράλληλα ο Ward επιβάλλει τον αποκλεισμό του νησιού (για 6 μήνες) από τη θάλασσα ενώ τα πλωτά μέσα που ήταν αραγμένα στα λιμάνια της Κεφαλονιάς μεταφέρονται στο λιμάνι του Αργοστολίου για να ελέγχονται ή να βυθίζονται. Ο Σπ. Μαλάκης αναφέρει ότι «Ο δε Επτανησιακός στολίσκος συγκείμενος εκ τριών ή τεσσάρων λιβερνίδων και δύο ατμοπλοίων του «Επτανήσου» και «Ιονίας» και μετά των δύο πολεμικών αγγλικών ευρίσκετο εις αεικίνητον  θαλασσοπεριπολίαν μέχρι της άρσεως του στρατιωτικού νόμου». Μαλάκης Σπυρίδων, «Απομνημονεύματα προς καταρτισμόν της περί απελευθερώσεως της Επτανήσου Ιστορίας», εν Ζακύνθω, Παρνασσός, 1871–1873. σελ. 287 και υποσημείωση.

Τα γεγονότα του Αυγούστου του 1849, αντανακλούν το οικονομικό αδιέξοδο στο οποίο είχαν περιέλθει οι αγρότες αλλά και την πολιτική αξιοποίηση της κατάστασης.

Ο Παναγιώτης Χιώτης επισημαίνει το ρόλο των καταχθονίων του νησιού στην    υποκίνηση της εξέγερης. Απέβλεπαν η Αγγλική Προστασία να μην εγκρίνει μεταρρυθμίσεις ελεύθερης εκλογής Βουλευτών και Γερουσιαστών παρουσιάζοντας τους Ιόνιους ανάξιους ελευθεριών, ενεχόμενων  σε στάσεις και δολοφονίες (με το κίνημα) Άγγλων και συμπολιτών. Χιώτης Παναγιώτης, «Ιστορία του Ιονίου Κράτους από συστάσεως αυτού μέχρις ενώσεως (1815–1864)»,τόμος Β΄, 1877, Ζάκυνθος, τυπογραφείον «Η Επτάνησος».σελ.158.

Στο κίνημα της Σκάλας, ένα κίνημα με εθνικό και ταξικό χαρακτήρα,  επιδίωξαν να εμπλέξουν τους κορυφαίους του ριζοσπαστισμού. Εκτός του ότι και οι δύο αρνήθηκαν το ανυπόστατο των ισχυρισμών αυτών μέσα από τις στήλες των εφημερίδων τους «Φιλελεύθερου» και «Αναγέννησις» με πειστικότατο τρόπο, ωστόσο ‚από τις πιο αυστηρές ανακρίσεις και τις προσπάθειες των αρχών να τους εμπλέξουν ‚δεν προέκυψε τίποτε. Όπως ισχυρίστηκε ο Ζερβός η ανάμιξή του στο κίνημα ήταν αδύνατη και μόνο εκ των περιστάσεων, αφού αυτός επέστρεψε στην γενέτειρά του, από την εξορία (στους Παξούς),μόλις λίγο πριν εκραγεί το κίνημα(20 ημέρες)· γεγονός που δεν του έδινε, σε περίπτωση που το επιδίωκε, τον αναγκαίο χρόνο εμπλοκής του σε συνωμοσίες. Ούτε πάλι δημοσιεύθηκαν τα έγγραφα και οι εξομολογήσεις για να αποδειχθεί η ενοχή τους  και η συνεργασία τους με άλλους ριζοσπάστες( των οποίων τα ονόματα ακουγόντουσαν στην υποκίνηση της εξέγερσης) . Παρά ταύτα θα του υποδειχθεί ‚εκ νέου, η οδός της εξορίας· αυτή τη φορά στα Κύθηρα. Θα παραμείνει εκεί ως την έναρξη των εργασιών της 9^ης Βουλής. Το ίδιο ίσχυε και για τον συνεξόριστό του Γεράσιμο Λειβαδά όσον αφορά το βάσιμο της κατηγορίας  ανάμιξης του. Αλλά και ο Ιωσήφ Μομφερράτος θα αντικρούσει τις κατηγορίες. Η αφορμή της νέας εξορίας του προήλθε από τα δημοσιεύματα στο 20^ο φύλλο της  «Αναγέννησης» κατά της Προστασίας· μόλις το φύλλο δημοσιεύθηκε ο συντάκτης συνελλήφθηκε  και εξορίσθηκε στους Οθωνούς (νησί Β, της Κέρκυρας, ανήκει στο σύμπλεγμα «Διαπόντια   νησιά»). Εκεί θα παραμείνει ως την έναρξη των εργασιών της 9^ης Βουλής  26/11/1850–8/12/1850)

15- «Φιλελεύθερος» φ.5 έτος Β 26.6.1850, σελ. 10^α. Σε άρθρο με τίτλο: «ΤΑ ΝΥΚΤΕΡΙΝΑ ΣΥΜΒΟΥΛΙΑ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΧΘΟΝΙΟΣ ΡΑΔΙΟΥΡΓΙΑ» αναφέρεται στα ολέθρια γεγονότα του Αυγούστου του 1849: «Οι αποτρόπαιοι και στυγεροί εκείνοι άνθρωποι, οίτινες περί τον Αύγουστον του έτους 1849 ηπάτησαν τον αγνόν και αθώον λαόν, εσύστησαν τα στρατοδικεία, ανήγειραν την αγχόνην, επροκάλεσαν τας μαστιγώσεις και τας εξορίας, επέφεραν τας πυρκαΐας και τα καταστροφάς, επροξένησαν τον γενικόν όλεθρον του τόπου…».

- Ζερβός Ιακωβάτος Ηλίας, «Τα Κεφαλληνιακά η αναφορά συνταχθείσα  δια την Βουλήν των αντιπροσώπων της Ιονίου Επικράτειας», εν Κεφαλληνία 1850.σελ. 42

Στο Φ. Αρ. 26 ο Η. Ζερβός μαχητικός δημοσιογράφος  και πολιτικός στην αναζήτηση του κινήτρου των αντιποίνων  στην Κεφαλονιά θέτει την ρητορική ερώτηση: «Γιατί εν μέσω των τρομερών δεινών υπό των οποίων κατατυραννείται σήμερον άπασα η Επτάνησος, η ατυχής αλλά γενναία Κεφαλληνία απεκατέστη κυρίως το θέατρο των απανθρωποτέρων και φρικωδεστέρων σκηνών». Συσχετίζοντας την εμπάθεια και το μίσος του Αρμοστή, προς το νησί με τον ριζοσπαστισμό που είναι εντελώς ασυμβίβαστος με την Προστασία σχολιάζει: «ενόμισε ότι τιμωρούσε την Κεφαλληνία ήτις η πρώτη τον ανέδειξε ετιμώρει εν ταυτώ και τας λοιπάς νήσους». Κεφαλληνιακά ή αναφορά συνταχθείσα δια την Βουλήν των αντιπροσώπων της Ιονίου Επικρατείας υπό Ηλία Ζερβού – Ιακωβάτου εξόριστου εις Κύθηρα», εν Κεφαλληνία 1850. 267 «Βιογραφία Ηλία Ζερβού.….» ό.π. σελ. 41

16 — «Ετάχθην – είπεν —  φρουρός των δικαιωμάτων και των συμφερόντων των συμπολιτών μου και θα υπερασπίσω αυτά μέχρις εσχάτης πνοής και απέναντι οιουδήποτε κινδύνου. Άλλο τι δεν δύναμαι να πράξω κατά την αποτροπαίων της  πατρίδος ημών δημίων και των κατάπτυστων οργάνων των ή να διαμαρτυρηθώ^. αλλ’ η διαμαρτυρία δέον είναι ανάλογος προς τα υπό της εξουσίας τελούμενα όργια. Ουδέποτε ο αληθής στρατιώτης εγκαταλείπει την θέσιν του διότι απειλείται υπό των εχθρικών σφαιρών. Δεν τυφλώττω απέναντι του κινδύνου^. αλλ’ ουδέποτε θα πράξω χαμέρπειαν. Παύσατε λοιπόν παρακινούντες με να πράξω, ό,τι σεις αυτοί αν είσθε εις την θέσιν μου δεν θα επράττετε. Είμαι βέβαιος περί τούτου. Αν είχον την ελάχιστην αμφιβολίαν, δεν θα σας  είχον φίλους. Αι ευγενείς ιδέαι, όπως ριζοβολήσουν εν τινι χώρα και καρποφορήσουν απαιτούσιν θύματα. Ανευ θυσιών ουδέν αγαθόν  καρπούται. Αν πέπρωται να είμαι θύμα, προσφέρομαι άνευ του ελαχίστου ενδοιασμού».Πανάς Παναγιώτης, «Βιογραφία Ιωσήφ Μομφερράτου», εν Αθήναις, εκ του τυπογραφείου αδελφών Περρή, 1888.,σσ 17–19

 

Η Ανα­στα­σία Γεωρ­γο­πού­λου γεν­νή­θη­κε στα Μου­σά­τα Κεφαλ­λη­νί­ας το 1962. Σπού­δα­σε στο Πάντειο Πανε­πι­στή­μιο Κοι­νω­νιο­λο­γία και Πολι­τι­κές Επιστήμες. 

Το ενδια­φέ­ρον της και η αγά­πη της για την Ιστο­ρία και ειδι­κό­τε­ρα  για την τοπι­κή ιστο­ρία την προ­σα­να­τό­λι­σε σε μετα­πτυ­χια­κές σπου­δές στο ομώ­νυ­μο Πανε­πι­στή­μιο με κατεύ­θυν­ση τη Νεό­τε­ρη Πολι­τι­κή Ιστο­ρία. Η έρευ­νά της επι­κε­ντρώ­θη­κε στη μελέ­τη της Επτα­νη­σια­κής Ιστο­ρί­ας, την περί­ο­δο της Αγγλο­κρα­τί­ας. Εχει καταρ­τι­στεί στην Εκπαί­δευ­ση  Ενη­λί­κων. Δίδα­ξε σε Ινστι­τού­τα και Κέντρα Επαγ­γελ­μα­τι­κής Κατάρ­τι­σης, δημό­σια και ιδιω­τι­κά (Ι.Ε.Κ, Κ.ΕΚ), στην Επαγ­γελ­μα­τι­κή Νοση­λευ­τι­κή Σχο­λή Αργο­στο­λί­ου, καθώς και στην Ανώ­τα­τη Σχο­λή Ικάρων.

Είναι συγ­γρα­φέ­ας του βιβλί­ου: “ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΟΡΑΜΑ ΤΩΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΩΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΠΑΝΑ — ΑΝΔΡΕΑ ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ ‑Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟ 19ο ΑΙΩΝΑ- ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΘΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ”

Σήμε­ρα είναι καθη­γή­τρια στη Δευ­τε­ρο­βάθ­μια Εκπαί­δευ­ση. Εργά­ζε­ται και κατοι­κεί στην Αθήνα